Ammoniakbastion brokkelt af

Het lijkt een mooi resultaat voor ons, dat de commissie-Hordijk ons gelijk geeft dat rekenmodel Aerius ongeschikt is voor zijn doel. Maar dat is het niet. De wijze waarop hier beleid wordt gemaakt, blijft onverminderd zorgelijk. Om te beginnen, kostte het de nodige moeite om de commissie-Hordijk naar het stikstofmodel te laten kijken. In eerste instantie was dit namelijk helemaal niet de bedoeling. De commissie-Hordijk had, net als zijn voorgangers (de commissie-Sutton, Rathenau Instituut), een onderzoeksopdracht gekregen van het landbouwministerie waarbij de zere plekken handig werden vermeden. Dankzij stevig bijsturen van het Landbouw Collectief, is het uiteindelijk toch gelukt om één van de zere plekken, in tweede instantie, binnen de opdracht te krijgen. Wat onderzoekers voor Mesdagfonds al langer constateerden, werd bevestigd door de commissie-Hordijk: het Aerius-rekenmodel is niet geschikt voor het doel waarvoor het wordt gebruikt.

Overheidsbeleid gebaseerd op niet gevalideerde rekenmodellenluchtfietserij

Dikke muren

Al 20 jaar lopen boeren die kritiek hebben op tegen de dikke muren van het ammoniakbastion, om in termen van emeritus WUR-hoogleraar Jan Douwe van der Ploeg te blijven. Filmmakers Huib Schoonhoven en Karen Kuiper maakten hier de documentaire ‘Barsten in het ammoniakbastion’ over. Ook het Mesdagfonds loopt met zijn onderzoeken tegen de dikke bastionmuren op, en wordt stevig onder vuur genomen door de overheid, geholpen door de media. Recente uitspraken van hoofdredacteur Pieter Klok van de Volkskrant, dat overheid, wetenschap en journalistiek met één mond moeten spreken, zijn veelzeggend. Maar wij laten ons daar niet van weerhouden door te gaan.

Verschuivingen

Ondanks dat overheid en media in koor blijven roepen dat Mesdagfonds fout zit, zien wij dat onze kritiek toch landt en korte tijd later leidt tot verschuivingen binnen het beleid. Ik noem enkele voorbeelden:

• Na 3,5 jaar gaf Wageningen UR de aanvankelijk verloren gewaande meetdata vrij van haar bemestingsproeven. Kort daarop werden de emissies uit bemesting met 10% teruggeschroefd omdat er sprake zou zijn van een overschatting.
• Onderzoek (peer reviewed) van Mesdagfonds bracht aan het licht dat er gigantische onzekerheden zitten in de rekenmodel-uitkomsten. Die onzekerheden waren tot dan toe buiten beeld gebleven. Dit onderzoek lag mede aan de basis van het Hordijk-rapport.
• Mesdagfonds agendeerde de onhaalbaarheid van stikstofnormen in veel natuurgebieden in het dichtbevolkte Nederland. Er wordt nu gekeken naar de mogelijkheid van aanpassing.
• Het aandeel van de landbouw was door de Commissie Remkes vastgesteld op 46%. Door onze inzet is die teruggebracht naar 41%. En ons bereikt het bericht dat nieuwe herberekening in de buurt gaat komen van onze 35%.

Modellenwerkelijkheid

Zijn wij blij met het bereikte resultaat? Nee, er is nog geen resultaat. De problematiek is heel veel groter. De politiek heeft de landbouw in een modellenwerkelijkheid gemanoeuvreerd, waarbij de praktijk uit het oog is verloren. Als je de landbouw in een model propt, hoef je niet naar de complexe werkelijkheid te kijken en kun je gemakkelijk aan een knop draaien. Wij zien al 20 jaar waartoe dat leidt: tot nagenoeg niets. Wij zien in de praktijk dat er al 20 jaar regelgeving wordt gestapeld in steeds rapper tempo, waarvan wij nog altijd nagenoeg geen effect meten. Terwijl de modelberekeningen grote verbeteringen hadden voorspeld.

Wij zien in de praktijk dat er al 20 jaar regelgeving wordt gestapeld in steeds rapper tempo

Het Mesdagfonds wil weten waaróm maatregelen niet tot meetbare effecten leiden. Daarbij is de praktijk voor ons leidend, rekenmodellen moeten de praktijk ondersteunen en niet andersom. En die rekenmodellen moeten worden gevalideerd met daadwerkelijke stikstofdepositie metingen. Zodat we weten waar we het over hebben. Daarom heeft het Mesdagfonds de opdracht gegeven aan de Universiteit van Amsterdam om op en rond 2 melkveebedrijven 3 jaar lang alle emissie en depositie te meten en in een aantal natuurgebieden. Zodat er een eind komt aan overheidsbeleid op niet gevalideerde rekenmodellenluchtfietserij. Eigenlijk een taak voor de overheid zelf, zegt ook Hordijk, maar die overheid laat het al jaren afweten als het gaat om echt meten.

Jan Cees Vogelaar is voorzitter van het Mesdag Zuivelfonds