BBB grote winnaar, vormen van coalities ingewikkeld
BBB is de onbetwiste winnaar in alle provincies en komt in negen provincies zelfs als grootste partij binnen. De volgende stap is het vormen van coalities. Dat wordt nog ingewikkeld. De uitslag van de partij van Caroline van der Plas overtrof ieders verwachtingen, zelfs die van de peilingen.
BBB mag als grootste partij in het overgrote deel van de provincies straks het voortouw nemen in de onderhandelingen voor een nieuw provinciaal bestuur. BBB heeft nergens een absolute meerderheid en de versplintering van de rest van het politieke landschap maakt dat er brede samenwerkingen moeten komen. Het stikstofbeleid zal zeker een rol spelen in de formaties. BBB-voorvrouw Van der Plas zei donderdag dat wat haar betreft in de coalitieakkoorden wordt vastgelegd dat de provincies geen boeren zal onteigenen. Het is een breekpunt voor de BBB om mee te besturen.
Oneens met de stikstofdoelen
In de verkiezingscampagne toonden ook de landelijke coalitiepartijen CDA en VVD zich uiterst kritisch op het Haagse stikstofdoel dat de provincies de komende jaren moeten gaan halen. Ook JA21 en SGP zijn het oneens met de stikstofdoelen. Bij deze partijen kan BBB in de plattelandsprovincies bondgenoten vinden. In de meeste provincies zijn vier tot soms wel zes partijen nodig voor een meerderheid in de Staten.
Lastiger is het in de randstedelijke provincies. Hier nemen de linkse partijen PvdA en GroenLinks een groter deel van de nieuwe Staten in beslag. Een samenwerking van BBB met een van deze partijen zal moeilijk worden. PvdA en GroenLinks en D66 willen een snellere stikstofreductie dan BBB mogelijk acht.
Groningen
De zespartijen-coalitie (PvdA, GroenLinks, ChristenUnie, VVD, CDA en D66) is haar meerderheid in Groningen kwijt. In theorie is een meerderheidscollege mogelijk met BBB, GroenLinks en PvdA. Het is de vraag of die partijen politieke overeenstemming kunnen krijgen. Als BBB zich in eerste instantie richt op een college zonder ‘linkse wolk’, dan moet ze samenwerking zoeken met ten minste vier andere parten, bijvoorbeeld ChristenUnie, Groninger Belang, VVD en CDA.
Friesland
Kandidaat-gedeputeerde Femke Wiersma (BBB) kan zich klaar gaan maken voor formatiebesprekingen in Friesland. Ze heeft verschillende mogelijkheden om een meerderheidscollege te vormen dat steun heeft van tenminste 22 van de 43 zetels in de Friese Staten. Het huidige college van CDA, PvdA, VVD en FNP verliest de meerderheid. Voor een nieuw meerderheidscollege zijn ten minste drie partijen nodig. Een combinatie van BBB en PvdA, met CDA of de FNP heeft een meerderheid. Een coalitie zonder PvdA is mogelijk met vier partijen.
Drenthe
Een op de drie kiezers heeft in Drenthe op BBB gestemd. Nergens is de overwinning van BBB zo groot als in Drenthe. Het huidige vijfpartijen-college (PvdA, VVD, CDA, GroenLinks en ChristenUnie) is de meerderheid kwijt. Om een krappe meerderheidscoalitie te vormen, kan BBB mogelijk al toe met één partner: VVD. Een combinatie van BBB, CDA en VVD heeft een ruime meerderheid in de nieuwe Drentse Statenvergadering. Een andere optie is een driepartijen-combinatie met BBB, waaraan ook PvdA deelneemt.
Overijssel
In Overijssel is het CDA voor het eerst sinds mensenheugenis niet meer de grootste partij. BBB nam de koppositie over met 17 van de 47 zetels. Ongeveer één op de drie Overijsselaren stemde op BBB. BBB heeft in de Staten meer dan vier keer zoveel stemmen als de twee partijen VVD en CDA. Samen met VVD en CDA kan BBB in Overijssel wel een meerderheidscollege vormen. In theorie is ook een meerderheidscoalitie met drie partijen mogelijk met GroenLinks. Het huidige college van CDA, VVD, PvdA, ChristenUnie en de SGP heeft geen meerderheid meer.
Flevoland
Met tien zetels is BBB de onbetwiste winnaar in Flevoland. Mogelijk ziet de nieuwkomer iets in een coalitie met de VVD, de tweede grootste partij. Dan moeten er nog minimaal twee of drie andere partijen bij, omdat de andere partijen twee of drie zetels hebben. Daar kan de keuze worden gemaakt op inhoud. Een mogelijkheid is om BBB en VVD aan te vullen met de conservatieven: JA21, SGP en CU om op 22 van de 41 zetels uit te komen. Over links zou voor BBB inhoudelijk gezien minder logisch zijn, getalsmatig ligt dit ook lastig.
Gelderland
Met 15 verwachte zetels heeft BBB een goede uitgangspositie om te gaan formeren in Gelderland. Samen met VVD, CDA en SGP is zelfs een nipte meerderheid van 28 zetels te halen. Die laatste partij zou ook nog ingeruild kunnen worden voor ChristenUnie, beide hebben volgens de voorlopige uitslag drie zetels in de nieuwe Staten. BBB werkt landelijk op het stikstofgebied veel samen met JA21. Dus ook deze partij is mogelijk een bondgenoot in Gelderland, met twee zetels zou dan nog wel een vijfde partij nodig zijn.
Noord-Holland
De voorlopige uitslag laat een gelijkspel zien tussen VVD en BBB, met beide acht zetels in Noord-Holland. De grootste mag straks het voortouw nemen bij de formatie voor het nieuwe college. Een theoretische mogelijkheid is dat de twee grootste partijen gaan samenwerken met GroenLinks en PvdA. Maar dat is gezien hun standpunten op onder andere het stikstofdossier niet waarschijnlijk. Dus zal er een coalitie moeten komen met meer dan vijf partijen: bijvoorbeeld BBB, VVD, JA21 en CDA, aangevuld met een vijfde partij.
Zuid-Holland
VVD en BBB staan in de voorlopige uitslag in Zuid-Holland beide op acht zetels. Het is onzeker wie de leiding mag nemen bij de formatie. Als ze samen willen werken, zijn nog zeker drie andere partijen nodig. In theorie is samenwerking van BBB of VVD met D66 en GL goed voor 27 zetels van de 55. Dus moet er nog een partij bij, bijvoorbeeld nieuwkomer Volt. Aangezien de progressieve partijen anders denken over stikstof, is het logischer voor BBB en VVD om de samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld CDA en JA21.
Utrecht
BBB scoort in de voorlopige uitslag evenveel zetels als GroenLinks in Utrecht. Beide staan op zeven zetels. Wie de grootste wordt, was bij de samenstelling van dit overzicht nog onbekend. Een brede samenwerking van meer dan vijf partijen is nodig. Een links bestuur van GL, D66, PvdA, PvdD en Volt komt op 21 zetels, nog geen meerderheid van de 49 Statenleden. Als BBB voorgaat, is een coalitie met VVD, CDA, JA21, CU en SGP denkbaar. Maar 22 zetels is niet genoeg. Getalsmatig ligt samenwerking tussen BBB en GL voor de hand, maar op inhoud niet.
Zeeland
In Zeeland mag BBB waarschijnlijk negen zetels bezetten. Vergeleken met andere provincies lijkt de coalitievorming minder moeilijk. In Zeeland zijn CDA, SGP en VVD de middelgrote partijen. Een coalitie van deze drie met BBB zou resulteren in 23 zetels, ruim genoeg voor een meerderheid van de 39 Statenleden. Mocht BBB met minder partijen willen onderhandelen, dan is een coalitie met CDA en GroenLinks/PvdA een optie voor een nipte meerderheid van 20 zetels. Qua zetelaantal is CDA inwisselbaar met SGP.
Noord-Brabant
BBB kan in Noord-Brabant met drie andere partijen een meerderheid vormen. Het huidige college (VVD, CDA, GroenLinks, D66) is de meerderheid kwijtgeraakt. De VVD wist het verlies te beperken en blijft met negen zetels in de Staten; twee minder dan BBB, die in één klap de grootste werd. Net als in andere provincies is FvD gedecimeerd (van negen zetels naar één zetel). Een logische combinatie voor een college in Noord-Brabant is een college van BBB, VVD, CDA en een van de volgende partijen: GroenLinks, SP, D66, PVV of PvdA.
Limburg
De provincie Limburg kent nu een ‘zakencollege’, nadat het provinciaal bestuur halverwege de afgelopen periode in een politieke crisis belandde. Een nieuw meerderheidscollege kan gevormd worden met ten minste vier partijen. Van dat college maken dan de twee grootste partijen BBB (tien zetels) en PVV (zes zetels) deel uit, naast CDA en VVD. Samenwerking met PVV is in Limburg geen taboe meer voor VVD en CDA.
Medeauteurs: Mariska Vermaas, Lydia van Rooijen
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht