Brexit-chaos neemt met de dag grotere vormen aan

Oplopende vertragingen aan de grenzen, leeg terugrijdende vrachtwagens en daardoor oplopende vrachtkosten, lege schappen in beide delen van Ierland en – hoewel nog niet veel – in Britse supermarkten. Britse foodproducenten en andere bedrijven die niet meer aan klanten in Europa kunnen verkopen en daardoor grote omzetschade lijden. De stroom problemen door en klachten over brexit neemt gestaag toe. En dan gaan de Britten de komende maanden de controles aan hun kant ook nog eens opvoeren.

Vrachtwagens vol vlees staan te rotten bij de grens omdat er een certificaatje ontbreekt

Het duidelijkst is misschien wel Zoe Davies, directeur van de National Pig Association (NPA). “Het is een absolute chaos en grote schande. Vrachtwagens vol vlees staan te rotten bij de grens omdat er een certificaatje ontbreekt. En de situatie wordt alleen maar erger naarmate de exportvolumes de komende weken toenemen.”

NPA-voorzitter Richard Lister heeft inmiddels een brief op poten geschreven aan minister voor plattelandszaken en voeding George Eustice: “Het algemene plaatje is er een van een enorme verstoring van onze exportketen. In combinatie met de problemen van de corona-epidemie vormt dit een ernstige bedreiging van onze varkenssector.”

Ook de Britse pluimveesector klaagt steen en been: “Elke dag stuit je weer op andere problemen. Ook bij ons zijn ladingen kip geweigerd omdat het stempeltje de verkeerde kleur had of de pagina’s niet goed genummerd waren. Onze leden zijn erg voorzichtig met de export naar de EU,” schrijft de British Poultry Council.

Papierwinkel bij handel tussen VK en EU

De grootste problemen zijn tweeledig. In de eerste plaats is er de enorme papierwinkel die nu voor de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie vereist is. Ondanks het veelgeprezen brexitakkoord dat net voor de kerst werd gesloten, is dat Verenigd Koninkrijk nu in handelstermen een derde land is. Weliswaar zijn in- en uitvoertarieven en quota voorkomen, maar verder gelden voor alles wat de grenzen overgaat alle eisen en voorwaarden die voor derde landen van kracht zijn.

Dat betekent gezondheidscertificaten – voor dieren en dierlijke producten af te geven door een erkende veterinaire arts waarvan er zeker in het VK veel te weinig zijn – registratie in databases en van tevoren aanmelden van ladingen. Ook gelden er andere regels voor de btw en vallen veel producten opeens onder de douanerechten. “Dat is de realiteit van een derde land, we moeten er zo snel mogelijk mee leren leven,” constateert de British Poultry Council.

Wanneer is een product ‘nationaal’?

Bovendien is al snel na 1 januari duidelijk geworden dat het EU-VK-handelsakkoord alleen geldt voor producten die voldoende ‘nationaal’ zijn, de zogenoemde preferentiële oorsprong. Probleem is daarbij dat voor vrijwel elke productgroep andere percentages ‘nationale’ inhoud gelden.

“Van bedrijven krijg ik veel vragen hoe de oorsprongsregels werken. Alleen een product dat zijn oorsprong heeft in het VK kan zonder tarieven en quota naar de EU vervoerd worden en vice versa. Maar wanneer is iets van oorsprong VK of EU? Het is toch vaak complexer dan mensen dachten,” stelde Lyne Biewenga, directeur van de Netherlands British Chamber of Commerce in Den Haag, in het blad van VNO-NCW. Exporteurs dienen die oorsprong ook te vermelden op de documentatie aan de Britse importeur, zodat die kan aantonen dat het betreffende product onder de ‘vrije’ handel valt.

Vervoer flink duurder

Hoewel de handel richting Britse klanten tot nu toe redelijk lijkt te verlopen, zijn er toch al problemen: “Even snel een paar mooie bloemen aan een lading toevoegen omdat een klant die graag met spoed wil hebben, is er niet meer bij. Dat moet je van tevoren regelen,” zegt bijvoorbeeld Hendrik-Jan Kloosterboer, secretaris van de branche-vereniging voor de handel in bloembollen en boomkwekerijproducten Anthos in de buitenlandberichten van LNV.

Grote vrachtbedrijven als DB Schenker en DHL zijn begin dit jaar ook gestopt met ritten tussen de EU en het VK omdat de chauffeur vaak aan de grens werd gestopt omdat hij de juiste papieren niet bij zich had, hoewel dat vervoer in de meeste gevallen wel weer hersteld is. Wel meldt de Britse Road Haulage Association dat een groot aantal vrachtwagens op de terugreis geen lading meeneemt om problemen aan de grens te voorkomen. Dat leidt ertoe dat de prijzen voor vrachtvervoer naar het VK de afgelopen weken omhoog zijn geschoten en dat Europese waren daar fors duurder zijn geworden.

EU controleert ladingen uit VK streng

Wat met name de NPA maar ook andere organisaties stoort, is dat de EU uit het VK komende ladingen veel scherper lijkt te controleren dan vracht uit bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland, maar ook dat het Verenigd Koninkrijk zelf tot nu toe weinig of geen controles uitvoert. “De strikte controles aan EU-kant staan in scherp contrast met het totale gebrek aan checks van wat er hier uit de EU binnenkomt”, schrijft NPA-voorzitter Lister.

Dat heeft te maken met het feit dat de Britse regering heeft besloten om nieuwe regels voor dierlijke en andere agrarische producten fasegewijs in te voeren, juist om chaos aan de grenzen zoveel mogelijk te voorkomen. Voor de meest risicovolle producten, zoals tabak, gelden sinds 1 januari al Britse eisen én controles op het gebied van de voedselveiligheid en certificering, maar voor met name producten van dierlijke afkomst (POAO’s) worden die pas op 1 april of 1 juli ingevoerd.

Een organisatie als Nepluvi (brancheverening pluimveeverwerkers) verwacht dan ook dat de export naar het VK dan wel eens moeilijker zou kunnen worden. Voorzitter Jan-Willem Oplaat: ‘’We zijn voortdurend met de NVWA en andere instanties aan het overleggen om alles op tijd voor elkaar te krijgen. We hopen dat het goed gaat. Bij de handel in vlees kan je geen vertragingen hebben, dan is het niet vers meer. Je ziet wat er met vis uit Schotland gebeurt, die komt door de brexitproblemen niet meer op tijd bij de afnemers. Dat is precies het probleem dat wij proberen te voorkomen.”