Britse vlag eindelijk gestreken bij alles wat EU heet

Brexit wordt na drie en een half jaar gesteggel, vooral aan Engelse kant, vrijdagavond een feit.

Vrijdagavond om 24.00 uur Europese tijd, 23.00 uur in Londen, treedt het Verenigd Koninkrijk (VK) officieel uit de Europese Unie. In Brussel, Luxemburg en Straatsburg wordt de Britse Union Jack overal gestreken, in Londen vindt een reeks festiviteiten plaats en wordt een officiële brexit-munt uitgegeven.

Onherstelbare breuk

Het heeft drie en een half jaar, 2 premiers, 2 verkiezingen en een onnoemelijke rij stemmingen in het Lagerhuis – Order! – gekost voordat een triomferende premier Boris Johnson aan de ene kant en de EU-leiders Ursula von der Leyen en Charles Michel anderzijds het brexit-akkoord vorige week officieel konden tekenen. Niet samen, Johnson deed dat in Londen, de andere twee bleven in Brussel. Dat tekent in zekere zin de breuk die nu onherstelbaar is geworden.

Belangrijke handelspartner valt weg

In EU-kringen heerst bepaald geen juichstemming, integendeel. In de eerste plaats valt een belangrijke handelspartner, zeker ook voor de Nederlandse landbouw, voor een deel weg. De komende 11 maanden moet nog onderhandeld worden over een nieuw handelsakkoord, maar het is allerminst zeker dat dat er komt. De Britse regering heeft, bij monde van minister van financiën Sajid Javid, bezworen dat zijn land in ieder geval niet aan de interne markt of douane-unie vast wil zitten. “We willen zelf bepalen hoe we alles gaan regelen”, aldus Javid, die het woordje ‘eindelijk’ nog net niet gebruikte.

Houden de Britten voet bij stuk – en er is op dit moment geen reden om daaraan te twijfelen – dan wordt de wederzijds handel tussen het VK en het overgebleven Europese blok een stuk moeilijker. Een teken aan de wand zijn de waarschuwingen in Noord-Ierland dat het vanwege de landsgrens met EU-land Ierland een beetje aan de EU blijft hangen.

Controles en heffingen

Exporteurs daar vrezen dat ze straks voor elk transport naar het eigen VK een formulier met minstens 30 vragen moeten invullen, waarbij dan ook nog gecontroleerd moet worden of die opgave met de zending zelf overeenkomt. Zo’n situatie dreigt in 2021 ook te gaan gelden voor de handel uit de EU naar de Britse markt en omgekeerd, dat is nog los van eventuele heffingen die beide partijen in kunnen voeren.

Afbrokkelen van de EU

Wat de Europese Unie ook vreest, is dat de Britse uittreding het begin kan zijn van het afbrokkelen van de EU. Jarenlang werd het onmogelijk gehouden dat een land het blok kon verlaten, en nu blijkt dat opeens toch te kunnen. In eigen land is nexit nog een roep van een kleine minderheid, maar de Britten hebben laten zien dat het toch kan. De EU zal in ieder geval voorlopig voorzichtiger moeten manoeuvreren om de overgebleven 27 landen aan boord te houden.

Aan Britse kant is de angst groot dat Londen de deur nu wagenwijd openzet voor producten, waaronder agrarische en voeding, uit de rest van de wereld. Johnson en president Donald Trump praten al voortdurend over een handelsdeal tussen hun landen, terwijl de Britten ook met bijvoorbeeld Japan onderhandelen. De boerenorganisaties in het VK zijn bang dat er dan voedingsproducten op de markt komen die niet aan de hoge binnenlandse eisen voldoen en dus goedkoper geproduceerd kunnen worden.

Boerendemonstratie in Londen

De National Farmers Union is daar zo bezorgd over dat ze samen met zusterorganisaties in maart een grote demonstratie wil houden in Londen om die hoge Britse eisen en standaarden vast te houden en niet te laten ondermijnen. Dat lijkt des te meer nodig nu de Amerikaanse minister voor landbouw, Sonny Perdue, juist deze week tijdens een bezoek aan Europa erop heeft aangedrongen om toch vooral chloorkip en hormonenvlees uit zijn land toe te laten. Laat dat nu precies de twee producten zijn die de National Farmers Union voortdurend als voorbeeld gebruikt voor de dreigende ondermijning van de eigen Britse landbouw.