Brussel schrapt uitzondering voor veehouders

Nederlandse veehouders straks veel meer geld kwijt voor afvoer van mest.

Na twintig jaar komt er een eind aan een uitzondering op de Europese Nitraatrichtlijn voor Nederlandse melkveehouders. In 2026 moeten alle melkveebedrijven in Nederland voldoen aan de Europese bemestingsnormen. De zogeheten derogatie vervalt dan. Ze mogen dan niet meer 230-250 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare gebruiken, maar moeten zich houden aan de Europese norm van maximaal 170 kilo.

Forse aderlating voor melkveehouders

Dat betekent een forse aderlating voor Nederlandse melkveehouders. 16.500 van deze bedrijven, dat is het grootste deel, maken nu gebruik van de uitzonderingsregel. Als dat niet meer kan staan ze voor de keuze: ofwel minder dieren houden, zodat ze minder mest hebben om over hun land uit te rijden. Ofwel meer mest afvoeren en laten verwerken of exporteren. De eerste optie betekent omzetverlies bij gelijkblijvende kosten voor grond en stallen. De tweede optie betekent duizenden euro’s extra kosten per jaar. Indirect zullen ook varkens- en pluimveehouders dit merken, want het aanbod op de mestmarkt neemt dan toe, wat hogere afzetkosten tot gevolg zal hebben.

De derogatie wordt in stappen aangescherpt, waarbij voor dit jaar nog de huidige voorwaarden gelden, zoals die ook voor afgelopen twee jaar van kracht waren. Veel boeren hadden daar ook al op voorgesorteerd.

Nederland moet milieudoelen halen, en we hebben niet laten zien dat we dat doen

Minister Henk Staghouwer van LNV zegt zich er zeer van bewust te zijn dat het bereikte akkoord ‘grote impact zal hebben in de agrarische sector en voor individuele bedrijven en hun gezinnen, met name na afloop van deze derogatiebeschikking’. Dit komt bovenop eerdere forse ingrepen, aldus Staghouwer. Hij benadrukt dat er bij het aantreden van dit kabinet geen derogatie was en dat hij zware onderhandelingen heeft moeten voeren om nog iets binnen te halen. “Nederland moet milieudoelen halen, en we hebben niet laten zien dat we dat doen”, aldus de minister.

Overgangsvergoeding

Staghouwer en zijn collega Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) hebben steeds gezegd dat derogatie ‘cruciaal’ is voor het welslagen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Om die reden komt er nu een overgangsvergoeding voor de bedrijven die gebruik maakten van de regeling. Dit komt neer op ongeveer € 2.500 per jaar per bedrijf voor een periode van drie jaar.

De transitievergoeding is gekoppeld aan het areaal grasland van bedrijven. Daar is voor gekozen omdat bij grasland de waterkwaliteit het minst of niet achteruit gaat. Gebleken is dat de waterkwaliteit bij derogatiebedrijven over het algemeen binnen de EU-normen blijft. Het kabinet wil voorkomen dat grasland wordt omgezet.

Historie

De Nitraatrichtlijn is in 1991 van kracht geworden om de watervervuiling met nitraten uit agrarische bronnen te verminderen. Het doel was de bescherming van drinkwaterbronnen en de natuurlijke ecosystemen. De richtlijn was een reactie op de toenemende mestgift, vooral in de vorm van drijfmest op landbouwgrond. Nederland besloot destijds zijn gehele grondgebied als kwetsbaar aan te wijzen, omdat land en water zo verweven zijn.

In december 2005 heeft de Europese Commissie aan Nederland de eerste derogatie gegund. De derogatie is daarna in 2010, 2014, 2018 en 2020 verlengd en vaak aan extra voorwaarden verbonden. Nederland is niet het enige Europese land met derogatie. Andere landen, of delen daarvan, hebben ook zo’n uitzondering. Dat zijn Ierland, Italië, Denemarken en Vlaanderen. Ook voor delen van het Verenigd Koninkrijk gold een derogatie.

Medeauteur: Johan Oppewal