Daan Luining: ‘Kweekvlees is bijzonder, uitleg daarom noodzakelijk’

Het enthousiasme van Daan Luining straalt van hem af wanneer hij het heeft over kweekvlees. Of gecultiveerd vlees, zoals de technisch directeur van kweekvleesbedrijf Meatable het liever noemt. Met brede armgebaren en een grijns op zijn gezicht vertelt hij vol passie over het onderwerp dat hem nu meer dan negen jaar bezighoudt.

Je kunt gewoon letterlijk vlees eten terwijl het dier nog naast je staat, dat maakt dit zó bijzonder

Onlangs mocht hij, bij hoge uitzondering, zelf voor het eerst proeven van kweekvlees. “Je kunt gewoon letterlijk vlees eten terwijl het dier nog naast je staat. Dat maakt dit zó bijzonder.”

Enorme kans om vlees te produceren

De directeur en medeoprichter kwam voor het eerst in aanraking met kweekvlees toen hij meewerkte in het wereldberoemde project van de Maastrichtse wetenschapper Mark Post. Post presenteerde in 2013 ’s werelds eerste kweekvleesburger. Daarna kwam Luining terecht bij de Amerikaanse non-profitorganisatie New Harvest in de Verenigde Staten, waar hij een projectplan schreef voor het ophalen van geld voor onderzoek naar kweekvlees. “Ik kwam toen in contact met Mark Kotter, neurochirurg aan de Universiteit van Cambridge. Hij had een unieke manier ontwikkeld, een doorbraak, om van bepaalde stamcellen spier- en vetcellen te kunnen maken”, zo vertelt Luining. Hij zag deze technologie als “een enorme kans” om vlees te kunnen produceren en richtte samen met compagnons Kotter en Krijn de Nood Meatable op in 2018, nadat geld werd opgehaald bij investeerders.

De technologie die in Cambridge ontwikkeld werd was bedoeld voor menselijke cellen. Meatable zette die over naar cellen van koeien en varkens. Daarna kwam opschaling, kostenreductie en uiteindelijk productontwikkeling. Recent presenteerde het bedrijf de eerste kweekvleesproducten aan de buitenwereld: worstjes gemaakt van kweekvlees. Ook was er internationale uitbreiding en ging het een samenwerking aan met een bedrijf in Singapore voor de productie van kweekvlees daar.

De laatste jaren is het aantal bedrijven dat zich met kweekvlees bezighoudt enorm gegroeid. Waarin onderscheidt Meatable zich van die andere bedrijven?

“Vlak nadat wij ons eerste geld ophaalden, ging het inderdaad ineens hard met het aantal bedrijven. Wat ons uniek maakt, is het gebruik van een bepaald celtype, een zogenoemde pluripotente cel. Dit is een soort oerstamcel die zich heel snel kan vermenigvuldigen en die zich kan ontwikkelen in zowel spier- als vetcellen.

Wij hebben een ontzettend snel en accuraat differentiatieproces

De cel kan ook oneindig vermenigvuldigen, waardoor je niet steeds nieuw weefsel hoeft af te nemen van een dier. Deze cellen in combinatie met de technologie waarmee we de cellen heel efficiënt kunnen gebruiken, maakt ons anders dan de andere bedrijven. Wij hebben een ontzettend snel en accuraat differentiatieproces. Dat betekent dat de cellen heel snel transformeren van een stamcel naar een volwassen celtype, naar een spier- of vetcel.”

De kweek van de cellen vindt plaats in een proces dat Luining vergelijkt met een bierbrouwproces. De pluripotente cellen zitten in een grote ketel (fermentatievat), waar ze in een soort bouillon met voedingsstoffen als aminozuren, suikers en zout vermenigvuldigen. Na voldoende vermenigvuldiging worden de cellen omgezet in spier- en vetcellen. Ook de verhouding tussen spier- en vetcellen kan hierbij geregeld worden. Op die manier kan Meatable verschillende eindproducten maken.

Het is eigenlijk gewoon een bierproces

Het maken van kweekvlees komt op sommigen wellicht over als een heel technisch en onnatuurlijk proces. Hoe denk je dat consumenten tegen kweekvleesproducten aan zullen kijken?

“Veel consumenten weten niet dat cornflakes ook ooit in een lab is begonnen. Nu vindt de productie ervan in een fabriek plaats. Zo gaat het bij gecultiveerd vlees ook: we zitten nu nog in een laboratoriumfase, wat mensen misschien afschrikt, maar straks wordt het ook gewoon in een fabriek geproduceerd. Het is eigenlijk gewoon een bierproces. We maken alleen geen biertje, maar een worst voor bij dat biertje. Ik begrijp overigens wel waarom mensen vragen hebben. Het is ook een heel apart idee en heel bijzonder dat je gewoon vlees kunt eten, terwijl je er geen dier voor hoeft te doden. Educatie is daarom heel belangrijk. We zien dat wanneer we het proces uitleggen, er heel snel begrip ontstaat over de toegevoegde waarde die gecultiveerd vlees kan hebben.”

Bij de laatste investeringsronde stapte voedingsconcern DSM in en ontstond er een samenwerking met het bedrijf. Wat houdt die samenwerking precies in?

“De processen die we gebruiken komen uit de medische hoek, waar de marges veel hoger zijn. Daarom betalen we momenteel nog de hoofdprijs voor alle ingrediënten, de voedingsstoffen die nodig zijn voor de celkweek. Daar brengen we nu verandering in, samen met DSM. DSM is heer en meester in dit soort grootschalige fermentatieprocessen voor voedsel, en daarbij dus ook in de supply chains. Het bedrijf helpt ons met het kunnen kopen van de materialen en ingrediënten voor een normale prijs. Dat zal heel erg helpen om kosten te reduceren. Daarnaast kijken we ook samen naar het proces. Dat is ook voor DSM nieuw. Dierlijke cellen zijn namelijk geen gisten, die DSM vooral gebruikt. We schalen het proces op en maken het efficiënter, waardoor ook de kosten omlaag gaan.”

Werkt Meatable ook samen met andere kweekvleesbedrijven?

“Met de Europese bedrijven hebben we een gezamenlijke organisatie, Cellular Agriculture Europe. Hiermee kunnen we met één geluid het gesprek aangaan met de overheid, met EFSA (Europese voedselveiligheidsinstantie) en kunnen we onze gezamenlijke belangen behartigen. Op het gebied van technische ontwikkeling is het ieder voor zich, dat gebeurt met name binnen de bedrijven. Ik vind dat er te weinig onderzoek naar gecultiveerd vlees plaatsvindt op de universiteiten. Daar valt het onderwerp namelijk een beetje tussen wal en schip.

Het is geen agritech, maar het is ook niet medisch. Dat maakt het moeilijk om onderzoeksprojecten op te zetten en er geld voor op te halen, zonder dat het lijkt alsof je het bedrijfsleven ermee sponsort. Ik zou graag zien dat er meer onderzoek komt op de onderwerpen waar iedereen wat aan heeft. Het is niet nodig dat iedereen het wiel steeds opnieuw uitvindt. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.”

Het enige kweekvleesproduct dat nu op de markt is, is het hybride kipproduct van Eat Just, in Singapore. Wanneer wil Meatable zijn product op de markt brengen?

“We kijken momenteel naar waar we onze eerste producten als eerst op de markt gaan brengen. Regelgeving speelt daarin een grote rol. We hebben nu een samenwerking voor productie in Singapore.

In Nederland hebben we misschien graag een saucijs, terwijl ze in de VS misschien liever een hamburger zien

Zo kunnen we stap voor stap verder opschalen en ons klaarstomen op uitbreiding naar andere landen, zodra we lokale wettelijke goedkeuring hebben. Nederland staat hoog op ons lijstje, maar door wet- en regelgeving in de EU zal dat nog enige tijd duren. Daarom zijn we genoodzaakt naar andere plekken te kijken. Afhankelijk van het land waar we ons product lanceren, passen we onze producten daar op aan. In Nederland hebben we misschien graag een saucijs, terwijl ze in de VS misschien liever een hamburger zien en in Singapore eerder aan dumplings denken.

Momenteel bouwen we het dossier op dat we moeten indienen voor markttoelating. Daarin staan allerlei data over de voedselveiligheid. Maar ook hier geldt: het is allemaal zo nieuw, dat uitleg super belangrijk is. Ook de regelgevende instanties moeten we meenemen in het productieproces. We koersen op 2024 of 2025 om ons ons eerste product op de markt te brengen.”

Hoe zal het winkelschap van vlees en vleesvervangers veranderen door introductie van kweekvlees? Gaat het bepaalde producten vervangen?

“Ik denk dat er in eerste instantie niet zo bijzonder veel zal veranderen. Het zal gewoon een extra product in de schappen zijn. Boeren hoeven ook niet bang te zijn dat we hun business afpakken. Vlees is nu eenmaal een succes, en het zal lang duren voordat gecultiveerd vlees daar ook maar een klein deel van overgenomen heeft. Belangrijk is dat voor consumenten wel duidelijk is om welk product het gaat. Ze moeten het gecultiveerd vlees niet per ongeluk kopen, het moet een bewuste keuze zijn. Daar gaat het uiteindelijk om. Ik doe dit niet omdat ik mensen wil vertellen wat ze moeten doen. Ik wil consumenten meer keuze geven in wat ze willen eten.”