Food- en energiecrisis bepalen agenda nieuwe Britse premier

‘Letterlijk geen van onze 80 leden zet groente of fruit uit in de kassen deze winter omdat ze waanzinnige gasprijzen voorgezet krijgen’, waarschuwt de grootste Britse telersorganisatie Lea Valley Growers Association. ‘De consument wordt gegijzeld en kan enorme nieuwe prijsverhogingen verwachten nu leveranciers van CO₂ na de sluiting van kunstmestfabrieken tot 20 keer meer rekenen dan wat we tot nu toe betalen”, voegt Ranjit Singh Boparan, eigenaar van 2 Sisters Food Group, er aan toe.

Krakende voedselvoorziening

De dinsdag aantredende nieuwe Britse premier Liz Truss, opvolger van de markante Brexit-doordouwer Boris Johnson, krijgt vanaf dag één te maken met een in de laatste decennia nog nooit vertoonde crisis. De energieprijzen rijzen door de oorlog in Oekraïne zeker in het Verenigd Koninkrijk de pan uit. Wordt de rekening voor de consument nog enigszins afgekapt, zij het wel op zeker € 500 per maand, bedrijven krijgen tot 20 keer hogere quotes als hun energiecontract afloopt. De toch al krakende voedselvoorziening dreigt daardoor nog verder spaak te lopen, dírect doordat foodfabrikanten de productie stoppen omdat ze de kosten niet meer kunnen betalen of índirect omdat, zoals Boparan zegt, de levering van een essentiële grondstof als CO₂ stagneert. Stakingen, niet alleen in het openbaar vervoer maar ook in de grootste containerhaven Felixstowe zetten de leveringsketens nog verder onder druk.

Focus op voedingsproductie

Truss is in het vreemde Britse stelsel verkozen door de leden van haar eigen Conservatieve Partij, die nog geen vol procent van het hele electoraat uitmaken. Zij heeft weken lang bijeenkomsten met die leden gehouden, ook specifieke voor de agrarische achterban. “Ik maak me zorgen dat we niet voldoende gefocust zijn op de voedingsproductie. Ik wil de voorwaarden zien te scheppen die boeren in staat stellen om meer succesvol te zijn, de benodigde investeringen te krijgen en hoger op te schuiven in de waardeketen. Mijn eerste prioriteit is echter, naast een belastingverlaging voor consumenten en bedrijven, om de leveringsproblemen rond energie aan te pakken en er voor te zorgen dat we meer energie-zelfvoorzienend worden, net zoals we meer zelfvoorzienend moeten worden voor onze voeding.”

Hinderende EU-regels

Van de nieuwe PM mag niet verwacht worden dat ze streeft naar betere verhoudingen met de Europese Unie. “Ik wil het potentieel van de Britse agrarische wereld ontketenen door alle hinderende EU-regels snel op te ruimen.” Belangrijker is dat ze het conflict over Noord-Ierland op de spits wil drijven door de met die EU gesloten overeenkomst – het Protocol – eenzijdig op te zeggen. Johnson heeft daarmee lang en vaak gedreigd maar Truss, die tot nu toe minister van buitenlandse zaken was, wil de daad bij het woord voeren. De kans is groot dat Brussel dan terugslaat met een handelsoorlog waarmee wat er nog over is van de vrije handel tussen het VK en de EU verder onder druk komt te staan.