Gedrag sturen met belastingen heeft weinig effect

Zo worden van oudsher sigaretten en alcohol fors belast met accijnzen. De bedoeling is dat dit het gebruik van deze middelen afremt, met als bijkomend prettig effect een goed gevulde staatskas. En soms worden uitgaven gestimuleerd door fiscale lokkertjes. Denk aan de giftenaftrek voor particulieren of fiscale investeringssubsidies voor bedrijven.

Klinkt goed, zou je zeggen maar helaas werkt het lang niet altijd goed. Dit blijkt maar weer eens uit een recent onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB).

Fiscale prikkels zijn vaak weinig doelmatig zijn en kosten soms veel geld

Volgens het CPB zijn belastingen geen wondermiddel om gedrag bij te sturen. De overheid moet volgens de onderzoekers terughoudend zijn met het beïnvloeden van gedrag via het belastingstelsel. Anders wordt het stelsel onnodig complex en daarmee nog lastiger uitvoerbaar en moeilijker te overzien voor burgers en bedrijven. En daar komt nog bij dat fiscale prikkels vaak weinig doelmatig zijn en soms veel geld kosten.

Consumptie van suikerhoudende dranken

De zogeheten frisdrankbelasting is hier een voorbeeld van. Met de frisdrankbelasting wil de overheid ongezonde consumptie van suikerhoudende dranken verminderen. Het tarief van 9 cent per liter is echter te laag om echt een verschil te maken. Bovendien geldt de belasting ook voor suikervrije frisdranken en mineraalwater, waardoor gezonde alternatieven prijstechnisch niet aantrekkelijker worden.

Honderd fiscale regelingen om gedrag te bevorderen

Het Nederlandse belastingstelsel kent ongeveer honderd fiscale regelingen om gedrag te bevorderen. Die variëren van de arbeidskorting in de loonbelasting en de energie-investeringsaftrek in de winstbelasting tot de verlaagde energiebelasting voor de tuinbouw en de vrijstelling van de motorrijtuigenbelasting voor emissieloze auto‘s. Deze fiscale subsidies kosten de schatkist jaarlijks tientallen miljarden. Omgekeerd betalen burgers en bedrijven vele miljarden belasting die bedoeld zijn om gedrag te ontmoedigen, zoals de bekende accijnzen op brandstof, tabak en alcohol.

Er zijn dus heel veel regelingen om ons gedrag te beïnvloeden. Maar of ze effect hebben, is maar zeer de vraag. Volgens het CPB wordt er veel geld verspild en zij adviseert de politiek om terughoudend te zijn met belastingen om gedrag te beïnvloeden. Goed advies, hopelijk wordt er naar geluisterd.

Lees ook: Consumptie sturen is nog niet zo gemakkelijk