Handelsakkoord EU-Mercosur rampzalig voor Amazonewoud

Toen de Europese Unie in juni 2019 een handelsakkoord bereikte met het Mercosur-blok, was de tegenstand hevig. Ook ik behoorde tot de critici. We voerden aan dat de verlaging van de tarieven voor goederen vanuit Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay naar de EU de vraag naar grondstoffen zou doen stijgen. En zonder de juiste voorzorgsmaatregelen zou dat kunnen leiden tot extra ontbossing.

De ecologische schade ging gepaard met sociale misdrijven

In de anderhalf jaar daarna is de oppositie tegen de overeenkomst alleen maar toegenomen, zowel in Europa als in Brazilië. Europese campagnevoerders, Braziliaanse inheemse groepen, landen en parlementen: overal is er verontwaardiging over de enorme ontbossing in het Amazonegebied, in combinatie met de verwoestende branden die er al twee jaar op rij voorkomen. De ecologische schade ging gepaard met sociale misdrijven: Brazilië was getuige van een toenemend aantal gewelddadige gevallen van landroof en moorden op inheemse bewoners.

Daarbovenop komt de gevaarlijke koers van de Braziliaanse regering, geleid door president Jair Bolsonaro, die de milieubescherming heeft afgebouwd en voorstellen doet om de reservaten van inheemse volkeren open te stellen voor commercieel gebruik.

Extra schade

Hoeveel extra schade zal de Mercosur-deal dan aanrichten? De overeenkomst – waarover twintig jaar is onderhandeld – moet nog worden ondertekend door de Europese Raad, goedgekeurd door het Europees Parlement en vervolgens geratificeerd worden door de nationale parlementen van de EU-lidstaten. Het milieuvraagstuk en de sociale gevolgen zullen daarbij centraal staan in hun overwegingen.

De ernst van de milieu-impact in Brazilië zal toenemen

Twee onderzoeken, een uitgevoerd door de London School of Economics (LSE) in opdracht van de Europese Commissie en een door de Commissie Ambec voor Frankrijk, hebben allebei de waarschijnlijke negatieve impact van de handelsovereenkomst aangetoond.

Hoewel de schattingen per onderzoek verschillen, is het duidelijk dat de ernst van de milieu-impact in Brazilië zal toenemen zonder een effectieve bescherming van het milieu en de mensenrechten in het land.

Impact onderschat

Een recente studie door onderzoekers in opdracht van de Braziliaanse ngo Imazon, waarvoor ik werk, gaat verder. Ze argumenteert dat de andere experts de impact hebben onderschat van de inspanningen door de Braziliaanse regering om de milieubescherming af te bouwen en de rechten van de inheemse bevolking te ondermijnen. De nieuwe studie onderzoekt ook waar het risico op ontbossing het grootst is als direct gevolg van het Mercosur-akkoord, met nadruk op het Braziliaanse Amazonegebied en de Cerrado, een savannegebied in het westen van Brazilië.

Uiteindelijk hebben internationale vrijhandelsovereenkomsten een impact op lokale gemeenschappen: op het individuele leven van mannen, vrouwen en kinderen, en op de vernietiging van de unieke stukken van het woud en habitats. Weten welke gebieden het grootste risico op ontbossing lopen, helpt om die te voorkomen.

Naburig

Het onderzoeksteam ontdekte dat veel van de gebieden met het grootste risico op ontbossing door toenemende landbouwactiviteit grenzen aan inheemse gebieden. De ontmanteling van de bescherming van deze gebieden zal het voor gemeenschappen moeilijker dan ooit maken om invasie en ontbossing van hun land te weerstaan.

Zonder sterke bescherming tegen ontbossing en zonder goed bestuur, verdubbelt de omvang van de ontbossing in Brazilië

Het risico van extra ontbossing is het grootst is in gebieden die nu al sterk te lijden hebben, met name de oostelijke en zuidelijke delen van het Braziliaanse Amazonegebied in de staten Pará, Mato Grosso en Rondônia.

Het is onmogelijk om de impact van het handelsakkoord in Brazilië in te schatten zonder rekening te houden met wetgeving, beleid, milieunormen en bestuur. De studie weegt daarom ook de impact af die het handelspact zal hebben onder verschillende beleidsscenario’s in Brazilië.

Verdubbeling

Mijn medeauteurs en ik ontdekten dat, zonder sterke bescherming tegen ontbossing en zonder goed bestuur, de omvang van de ontbossing in Brazilië meer dan verdubbelt. Als de handelsovereenkomst wordt goedgekeurd zoals hij nu is geschreven, is dat rampzalig voor de bossen in Brazilië en de mensen die er wonen.

Brazilië is momenteel goed op weg om de eigen klimaatdoelstellingen te missen

Om die risico’s weg te nemen, moet de handelsrelatie tussen de EU en de Mercosur-landen worden herzien zodat bedrijven die markttoegang willen krijgen, internationale standaarden moeten onderschrijven op het vlak van mensenrechten en het milieu. En het akkoord moet daarover robuuste en afdwingbare regels bevatten.

Brazilië is momenteel goed op weg om de eigen klimaatdoelstellingen te missen. Voordat de EU een handelsakkoord ook met Mercosur overweegt, in welke vorm ook, moet Brazilië de huidige ontbossing afremmen en op zijn minst in lijn brengen met de eigen klimaatdoelen.

Paulo Barreto is senior researcher bij de Braziliaanse denktank Imazon, dit artikel is aangeleverd via IPS.