Harde les van Oekraïne: voedselzekerheid in EU in gevaar

De oorlog in Oekraïne heeft ons hardhandig wakker geschud uit een geopolitieke dagdroom. We dachten dat de EU weinig kon gebeuren qua voedselzekerheid. We voeren dan wel veel veevoer en plantaardige olie in, maar we exporteren toch ook veel tarwe? Als de aanvoer van veevoer en olie stopt, dan gaan we toch gewoon minder tarwe en meer voeder- en oliegewassen telen?

Afhankelijk van derde landen

Dat klonk veilig, maar het klopt niet. Voor de teelt van al die gewassen hebben we meststoffen nodig en daarvoor zijn we afhankelijk van derde landen. Stikstof wordt geproduceerd met aardgas, maar we willen stoppen met aardgas uit Rusland en Groningen. Voor kalium zijn we, afgezien van kleine reserves in Duitsland, aangewezen op Canada, Belarus en Rusland.

Uit die laatste twee landen willen we voorlopig geen kalium meer, maar is dat vol te houden? Zij hebben samen een groter deel van de mondiale reserves (36%) dan Canada (30%). Poetin heeft Belarus al onder controle en hij probeert nu hetzelfde met Oekraïne, om ook een sterke positie op te bouwen op de markten van graan en zonnebloemolie.

Fosfaat wordt geopoltieke twistappel

En fosfaat? Daarvoor zijn we straks goeddeels aangewezen op slechts één land: Marokko. Sinds zijn annexatie van de Westelijke Sahara in 1975 beschikt Marokko over 70% (!) van de mondiale reserves. Het land wordt een supermacht: straks ligt de halve wereld aan het Marokkaanse infuus. Eerst de EU en India, later ook Brazilië, de VS, Rusland en China. Fosfaat wordt dan duur en een geopolitieke twistappel.

Wat kan de EU doen om meer ‘strategisch autonoom’ te worden? Vier dingen:

1. De relaties met Canada en Marokko goed houden.
2. Zo veel mogelijk recyclen van fosfaat, kalium en stikstof.
3. Stikstof binden met wind en zon.
4. Stikstof binden met vlinderbloemigen.

Ook daarmee kunnen we nog steeds niet autonoom worden, maar wel minder kwetsbaar.

Wacht even, we kunnen toch ook fosfaat, stikstof en kalium halen uit dierlijke mest? Jazeker, vooral in Nederland, maar waar komt dat fosfaat en kalium vandaan? Uit veevoer. En bij de teelt daarvan in Europa en Zuid-Amerika wordt veelal kunstmest gebruikt. Daarmee blijven we indirect afhankelijk van Marokko en Rusland. Vluchten kan niet meer.