Hoe democratisch zijn de geborgde waterschapszetels?

De Tweede Kamer spreekt donderdagavond op initiatief van D66 en GroenLinks over een wetsvoorstel waarin het algemeen bestuur van het waterschap alleen de ingezetenen (bewoners dus) vertegenwoordigd. Dat zou het overheidsorgaan democratischer moeten maken, aldus Kamerleden Laura Bromet en Tjeerd de Groot.

Veel belasting betalen aan waterschap

Per waterschap zijn er zeven tot negen geborgde zetels, waar vertegenwoordigers zitten die worden aangewezen door bedrijvenorganisatie VNO-NCW, boerenbelangenclub LTO en de vereniging van bos- en natuurterreineigenaren. Het idee daarachter is dat degenen die belang hebben, in dit geval bij het goed functioneren van het waterschap, daar ook voor betalen en dan ook zeggenschap hebben. Boeren betalen relatief veel belasting aan het waterschap, maar hebben er ook belang bij als het waterpeil rondom hun landbouwgrond op het juiste niveau staat voor het slagen van de oogst.

Adviesrapporten

De geborgde zetels zijn al langer onderwerp van discussie en er zijn meerdere adviesrapporten verschenen over de geborgde zetels, wat de wenselijkheid en de kritiekpunten ervan zijn en wat mogelijke oplossingen zijn. De adviescommissie ‘Geborgd Gewogen’ concludeerde in juni 2020 dat ook via verkozen leden van het waterschapsbestuur, met de belangen van boeren, bedrijven en natuurbeheerders voldoende rekening wordt gehouden. Boeren kunnen zich bijvoorbeeld ook verkiesbaar stellen als lid van het waterschapsbestuur en uiteraard stemmen op iemand die de boerenbelangen vertegenwoordigd namens een politieke partij. Zo werkt het immers ook bij de verkiezingen voor de gemeenteraad, provinciale staten en de Tweede Kamer.

De Groot en Bromet

De Kamerleden Bromet en De Groot zijn al sinds oktober 2020 bezig, toen stuurden ze het naar de Raad van State, die er een juridisch oordeel over moest geven: RvS kan zich in voor een groot deel in de motivering vinden: “Het feit dat er steeds meer taken van de waterschappen in het licht van het algemeen belang staan en dat belangengroepen ook via de verkiezing van algemene zetels in staat zijn om vertegenwoordigers in het bestuur te kiezen, rechtvaardigen de afschaffing van de geborgde zetels.”

De Tweede Kamer heeft daarna een rondetafelgesprek gehouden, waarin experts hun visie op de kwestie geven. Ook kwamen er tientallen vragen van Kamerleden aan de initiatiefnemers.

Met het afschaffen van de geborgde zetels verworden de waterschappen al snel tot politiek gedoe in plaats van een functionele bestuurslaag die juist uitvoerend hoort te zijn

LTO Nederland begreep van meet af aan niets van de conclusies van de adviescommissie en vreest dat boeren het onderspit zullen delven in de waterschappen, als ze hun vaste plek verliezen. “Met het afschaffen van de geborgde zetels verworden de waterschappen al snel tot politiek gedoe in plaats van een functionele bestuurslaag die juist uitvoerend hoort te zijn”, schreef LTO afgelopen voorjaar, na een vragenronde van Kamerleden aan de initiatiefnemers voor de afschaffing.

Het wetsvoorstel wordt donderdagavond besproken in de plenaire zaal van de Tweede Kamer. Tijdens de laatste bespreking van dit onderwerp leken de politieke verhoudingen in de kamer te koersen op een meerderheid voor de wet.