Ketenpartijen nemen geen verantwoordelijkheid in stikstofcrisis

Ketenpartijen nemen geen verantwoordelijkheid in de stikstofcrisis en steken hun handen in de lucht. Het zijn niet mijn woorden, maar die van CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma in het tv-programma Buitenhof van 16 oktober.

Aanleiding voor het interview was het opiniestuk dat Heerma schreef in het AD. Daarin stelde hij de situatie van boeren in de stikstofcrisis gelijk aan die van gedupeerden in Groningen en slachtoffers van de toeslagenaffaire.

De zogenaamde vrijheid-blijheid van het individu, die centraal staat bij liberalisering, heeft de Nederlandse samenleving een trieste erfenis opgeleverd. De overheid regelt steeds minder, controleert steeds meer en luistert niet naar mensen aan de ‘verkeerde’ kant van de streep, aldus Heerma.

Daarbij ziet hij ook een duidelijk verband tussen het afschaffen van de Product- en Bedrijfschappen en de huidige patstelling tussen overheid en boeren. Tijdens de Buitenhof-uitzending benoemde hij diverse keren de enorme stikstofreductie die de agrarische sector vanaf de jaren 70 heeft gerealiseerd. Deze reductie is pas rond 2010 gestokt, toen de overheid samen met natuurorganisaties de sector via juridisch dictaat eisen ging opleggen, aldus Heerma.

Krachtige PBO-structuur had stikstofcrisis kunnen voorkomen

Heerma is ervan overtuigd dat de krachtige PBO-structuur die we tot 2014 kenden, de crisis had kunnen voorkomen. In de oude structuur droegen ketenpartners, inclusief banken en supermarkten, immers gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor de belangen van de gehele sector en wisten zij in korte tijd over bijna alle vraagstukken een akkoord te bereiken. Met de kennis van nu, denk ik dat hij daar gelijk in zou kunnen hebben. Aan de andere kant waren de productschappen in de oude vorm onhoudbaar en werkten ze marktverstorend.

Heerma gaf aan dat een nieuw vergelijkbaar orgaan een modernere invulling nodig heeft dan de oude schappen. Besluiten moeten weer via het poldermodel tot stand komen en niet meer van bovenaf worden gedicteerd zonder dat er ooit een praktijkvrouw of -man over geraadpleegd is.

Ik betwijfel of de supermarkten, die alle kennis over koe, kip en varken kwijt zijn, nog kunnen en willen aanschuiven

Ik vind het idee sympathiek, maar betwijfel of de supermarkten, die alle kennis over koe, kip en varken kwijt zijn, nog kunnen en willen aanschuiven. Zelfs een sterke producentenorganisatie als de POV, die vakkundig wordt geleid door een krachtige bestuurder, werd kortgeleden overruled met een uitgeklede varkensprijs.

Grootmachten in de voedselindustrie laten zich het kaas niet meer van het brood eten en hebben mijns inziens geen enkel belang om nog te investeren in een overlegorgaan ten behoeve van een sterke Nederlandse agrosector. Over de grens is voorlopig nog genoeg te koop.