Doorgaan naar artikel

Keuzestress rond steun aan Europese zuivel

Geüpdatet op:
Internationale politiek & beleid
Analyse
De interventie voor mageremelkpoeder staat al open, tot 109.000 ton. Dat zal niet genoeg zijn, is de inschatting. Grote vraag is: wat dan? - Foto: Twan Wiermans

De interventie voor mageremelkpoeder staat al open, tot 109.000 ton. Dat zal niet genoeg zijn, is de inschatting. Grote vraag is: wat dan? - Foto: Twan Wiermans

De Europese melkveehouderij en zuivel willen coronasteun, want al voelt de melkprijs anders, de melk klotst door wegvallende afzet over de boorden. De politiek wil ook helpen, maar kan het niet eens worden over de vraag welk soort steun er moet komen, en uit wiens portemonnee.

De Nederlandse melkveehouderij merkt op zijn melkgeldafrekening feitelijk nog niets van de storm die de corona-epidemie heeft losgemaakt op de zuivelmarkt. Met een garantieprijs van 35 cent voor april is de afstand tot de dagmarkt voor basiszuivel dan ook nog heel groot – minstens 10 cent.

Overheidssteun onontkoombaar

De organisaties van EU-zuivelproducenten en melkveehouders kloppen echter al wekenlang bij de Europese Commissie op de deur voor hulp. Een maand of misschien zelfs wel een paar maanden kunnen de zuivelbedrijven hun leden en leveranciers nog wel beschermen tegen de ruwe werkelijkheid van de markt, maar langer gaat het niet. Overheidssteun is onontkoombaar. De grote vraag, of beter, het politieke dilemma is echter: in welke vorm? Daarover woedt achter de Europese coulissen een discussie, melden bronnen rond de Commissie.

Interventie-opkoop

De mogelijkheid van interventie-opkoop door Brussel staat al open, maar voor een beperkt volume: 109.000 ton mageremelkpoeder en 50.000 ton boter. Die kwantums zijn binnen een mum van tijd gevuld, zo weten marktkenners. In Polen en Litouwen zijn de fabrieken inmiddels geïnspecteerd en liggen de speciale interventiezakken al bij de productielijn.

Maar de opkoop van 109.000 ton mageremelkpoeder biedt geen oplossing voor de huidige problemen

Eind deze week zal het eerste product daar wel voor interventie worden opgekocht, zo is de verwachting. Elders in Europa wordt ook alles in gereedheid gebracht. Nederland is daarop geen uitzondering.

Maar de opkoop van 109.000 ton mageremelkpoeder biedt geen oplossing voor de huidige problemen. Er moet veel meer product voor een tijdje uit de handel worden genomen, wil de zuivelmarkt weer wat bodem krijgen.

Politiek probleem

De Europese Commissie weet dat, maar zit met een politiek probleem, zo weten Europese deskundigen. Na de vorige zuivelcrisis is afgesproken dat in toekomstige situaties eigenlijk niet meer naar het middel van de interventie-opkoop zou worden gegrepen, want grote voorraden slaan de zuivelmarkt ook voor langere tijd dood. Gesubsidieerde opslag zou beter werken, want dan blijft het eigendom van het product en het risico bij verkoop bij de zuivelbedrijven.

Steun om minder melk te produceren

Een andere optie is steun om minder melk te produceren. Daar moet dan een vergoeding tegenover staan en wie moet dat betalen? Brussel wil dat liever niet. Voor gesubsidieerde opkoop (private opslag) moet de Europese Commissie eigen geld uittrekken, en dat hoeft voor interventie niet. Daar zijn het de lidstaten die eerst de portemonnee moeten trekken (en die worden daar later voor vergoed). Ook draagt een keuze voor gesubsidieerde opslag het risico in zich dat ook andere sectoren (vlees, fruit, akkerbouw) daarvoor in aanmerking willen komen, en dan moet de Commissie zelf geld gaan zoeken op haar begroting. En ze zegt dat ze dat geld niet heeft.

Steun aan de zuivel is niet alleen een economisch vraagstuk, maar ook een politiek en budgettair probleem

Steun aan de zuivel is daarmee niet alleen een economisch vraagstuk, maar ook een politiek en budgettair probleem dat moet worden opgelost. De ervaring met eerdere steunmaatregelen van de Europese Unie leert dat vaak niet de meest efficiënte of goedkope oplossing wordt gekozen, maar de best haalbare, of die oplossing die het meeste draagvlak krijgt in combinatie met een breder pakket aan andersoortige maatregelen.

Melk over het land uitrijden

Zonder overheidssteun, dreigen ongelukken te gebeuren op de zuivelmarkt. Het gaat er in de EU niet direct zo heftig aan toe als in de Verenigde Staten, waar melkveehouders na een simpel telefoontje van hun verwerker de melk over het land moeten uitrijden. Dat komt door de coöperatief gedomineerde zuivelsector en door de collectieve ‘verzekering’ die ook samen met de private bedrijven bestaat, om melkveehouders te beschermen tegen een plotselinge inkomensval.

Andere landen in Europa

Maar zeker in het oosten van Europa, waar de binding tussen boer en verwerker veel losser is, is bij zuivelverwerkers de verleiding groot om te kiezen voor een korte-termijn oplossing. Zelfs in West-Europa voelen verwerkers het wringen. Magere melkconcentraat (ontroomde en ingedikte melk) was vorige week gratis op te halen in Groot-Brittannië. In Frankrijk kostte dit goedje zo’n € 500 per ton. In alle gevallen was er voor minder dan € 800 per ton mageremelkpoeder van te maken. Zou die poeder daarna voor de interventieprijs worden verkocht (€ 1.698 per ton), dan bleef nog € 900 per ton aan winst over. Dat is heel andere koek dan voor 33 of 35 cent per liter melk kopen en er vervolgens met verlies poeder van maken.

Gelukkig voor de melkveehouderij zijn er niet zo veel bedrijven die droogcapaciteit over hebben voor de verwerking van die hele goedkope stromen. Ook zijn de volumes van zulk product, of van spotmelk à 18 cent per kilo, niet reusachtig groot, maar het zijn altijd de overschotten die de markt bederven.

Grote overschotten

Probleem op dit moment is wel dat de overschotten toch groter zijn dan bij vorige crises. Destijds ging het om relatief simpele overproductie en/of een verzwakte vraag. Nu is sprake van massieve vraaguitval door het vrijwel stilliggen van de afzet naar de foodservice (horeca en catering) en door een moeizamer export als gevolg van de coronacrisis. Naar de foodservice gaat tussen de 20 en 30% van alle zuivel in de EU. Hoe sterk de export achterblijft bij bijvoorbeeld vorig jaar, is nog niet te zeggen. De melkproductie is dit jaar tot nu toe duidelijk hoger is dan vorig jaar.

Snel delen

Image
Klaas van der Horst

Voormalig redacteur

Misset Uitgeverij B.V. Auteursrecht voorbehouden

Algemene voorwaarden Privacy Cookies

Beheer
WP Admin