Lava-as als middel tegen nitraatuitspoeling

Zeoliet is een fijngesnipperd vulkanisch gesteente met een groot bindingsoppervlakte. Omdat het negatief geladen is, kan het het positief geladen ammonium uit drijfmest goed aan zich binden. Dit wordt vervolgens langzamer omgezet in nitraat, waardoor het een soort langzaam werkende meststof wordt voor het gewas. Daarom heeft het uitrijden van zeoliet een positief effect op de uitspoeling van nitraat. Zo kunnen boeren de stikstof uit de drijfmest op hun bedrijf beter benutten én verbetert de (grond)waterkwaliteit. Volgens de EU-Nitraatrichtlijn mag er maar 50 milligram nitraat in een liter grondwater zitten. Drinkwaterbedrijven hanteren vaak een nog lagere norm van 25 milligram. “Het is een uitdaging om de stikstofemissies- en depositie te verlagen”, zegt Mark van Mullekom, onderzoeker bij B-Ware. Hiervoor zijn praktische en betaalbare innovaties nodig.

Onderzoekcentra Wageningen Universiteit (WUR) en B-Ware ARE doen samen onderzoek naar de effecten van zeoliet op de nitraatuitspoeling en gewasopbrengstproeven op zand- en lössgrond. Deze gronden zijn gevoelig voor uitspoeling van mineralen en hebben te maken met hoge nitraatconcentraties in het grondwater. Klei- en veengronden hebben minder last van uitspoeling.

Van Mullekom voert de proeven uit met Herman de Boer van WUR. Dit is een uitbreiding van een proefonderzoek op een Fries melkveebedrijf dat verrassend positieve resultaten liet zien. “Naar aanleiding van die resultaten wilden we een vervolgonderzoek van groter formaat”, zegt Van Mullekom.

Nieuw onderzoek

Met het nieuwe onderzoek hopen de onderzoekers aan te tonen dat door het toedienen van zeoliet op zand- en lössgronden de nitraatconcentratie in het grondwater kan dalen naar 15 tot 20 milligram per liter. “Ook willen we weten of de nutriënten uitspoelen, in de bodem blijven, of in de plant terechtkomen”, vertelt Van Mullekom.

In maart dit jaar zijn vier experimenten opgestart. Op drie bedrijven onderzoeken ze de effecten van het toevoegen van zeoliet op de bodem van gemaaid en bemest grasland. Daarnaast start er een proefproject op een maisakker. Ze hopen dat de proef laat zien wat de effecten zijn op de grondwaterkwaliteit, gewasopbrengsten, gewaskwaliteit en stikstofkringloop.

Tijdens de proef wordt er 400 kilo zeoliet per hectare uitgereden over het land. Dit is dezelfde hoeveelheid als twee jaar geleden tijdens de proef in Friesland. Het uitrijden gebeurt met de kunstmeststrooier, en voordat de eerste bemesting plaatsvindt. Melkveehouders kunnen het ook toevoegen aan het rantsoen. “Het bevat veel sporenelementen die de diergezondheid ondersteunen. Daarnaast wordt het gestrooid in de boxen om deze droog te houden”

Hoopvolle verwachtingen

De proef in Friesland liet zien dat er tot 80% minder nitraat in het uitgespoelde grondwater zat. Van Mullekom hoopt dat de nieuwe resultaten een soortgelijke uitslag laten zien. “Als het niet uitspoelt, is het in principe beschikbaar voor het gewas en kan de opbrengst toenemen. Dat willen we gaan onderzoeken. Het betekent dat boeren de stikstofkringloop beter kunnen sluiten”, zegt hij.

“Dit levert voor zowel boeren, natuurorganisaties als (drink)waterbedrijven winst op”, zegt de onderzoeker. “De gewasopbrengst neemt mogelijk toe, de grondwaterkwaliteit in kwetsbare natuurgebieden kan hierdoor verbeteren en drinkwaterbedrijven hoeven het water minder te zuiveren. Dus meerdere partijen die baat hebben bij het toepassen van zeoliet.”

De investering ligt op zo’n € 125 per hectare bij een gift van 400 kilo. Dit bedrag daalt als blijkt dat zeoliet meerdere jaren werkt

Het toepassen van zeoliet is volgens Van Mullekom aan te raden op landbouwgronden vlakbij kwetsbare, grondwaterafhankelijke, natte natuurgebieden of drinkwaterwingebieden. Ook in gebieden waar de nitraatconcentratie in het grondwater hoger is dan de voorgeschreven norm, kan deze verlagen met zeoliet.

Om de proef zo goed mogelijk te laten slagen, voeren de onderzoekers alles in viervoud uit ten opzichte van de eerdere proef. “De wetenschappelijke ondersteuning moet de toepasbaarheid van zeoliet ondersteunen. Als we kunnen laten zien dat de investering terug te verdienen is, zal het draagvlak hopelijk groeien. Dat is het ideale plaatje”, zegt Van Mullekom. De investering ligt op zo’n € 125 per hectare bij een gift van 400 kilo. Dit bedrag daalt als blijkt dat zeoliet meerdere jaren werkt. Deze langetermijneffecten zijn nog niet duidelijk. “Misschien is één gift genoeg voor meerdere jaren. Dat willen we ook onderzoeken.”