Lokaal of over de grens

Dat deden ze natuurlijk al als het gaat om de hoogte van de veevoerprijs of de uitbetalingsprijs van vlees of melk. Maar als het gaat om strategie dan was het twee handen op één buik. De coöperaties waren er ooit voor opgericht: we maken met zijn allen een mooi standaardproduct dat we op basis van een gunstige kostprijs exporteren.

Belangrijke multinationals

Afgelopen decennia zijn er scheurtjes in die strategie ontstaan, die wel eens tot grotere kloven uit zouden kunnen slijten. De ketenpartijen zijn uitgegroeid tot belangrijke multinationals. Hun logo’s kom ik op veel plaatsen in Europa en daarbuiten tegen. Sommige coöperaties hebben buitenlandse leden of kopen daar in via een vennootschap.

De strategie van een mooi standaardproduct op basis van een gunstige kostprijs is door verdere internationalisatie nog lang vol te houden, er is weinig reden voor verandering – anders dan dat sommige afnemers klimaateisen stellen, maar dat doen ze overal. In Nederland zien deze bedrijven dus graag veel ruimte voor de agrarische sector en ze hebben ook belang bij verdere kostprijsreductie. En dus schaalvergroting want intensivering loopt tegen milieuregels aan.

Milieuruimte

Het overgrote deel van de boeren heeft echter maar beperkte mogelijkheden voor die schaalvergroting. Er is een gevecht om de ruimte. Voor grond was dat gevecht er altijd al, maar nu gaat het ook om milieuruimte. Milieuregels maken dat het natuurlijke kostprijsvoordeel ten opzichte van buitenlandse concurrenten afneemt en men versneld moet groeien om de marge uit meer productie te halen. De grote groep boeren met een bedrijf dat niet tot de grootste behoort en geen kostprijsleider is, gaat dus op zoek naar alternatieve inkomsten. Natuurcontracten, zonnevelden, biologisch, Syrische kaas, recreatie, de lijst is lang.

Boeiende strategiediscussies

Deze alternatieven hebben twee zaken gemeen: het zijn producten die niet gemakkelijk door de bestaande ketenpartijen worden verhandeld en de grond wordt daarbij extensiever gebruikt. Kortom, minder business voor de ketenpartijen, die zich nu nog internationaler moeten gaan gedragen. Ik voorspel boeiende strategiediscussies in de boardrooms van de coöperaties.