Meer geld nodig voor natuur

Alleen met meer geld en meer dwang kunnen rijk en provincies de afgesproken natuurdoelen halen. Landbouwgrond die nodig is voor natuur moet voor meer geld en desnoods via onteigening worden verworven. Als rijk en provincies in dit tempo doorgaan, dan halen ze niet de doelstelling om in 2027 80.000 hectare extra natuur te realiseren.

Opkoop bedrijven op basis van vrijwilligheid

Het kabinet heeft voor de stikstofproblematiek ongeveer € 300 miljoen per jaar uitgetrokken voor natuurverbetering. Daarnaast is een bedrag beschikbaar voor de opkoop van bedrijven. Het kabinet stelt steeds dat opkoop altijd op basis van vrijwilligheid gebeurt. Onteigening komt in de woordenschat van het kabinet op dat punt niet voor.

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een analyse die in samenwerking met Wageningen Universiteit en de Vrije Universiteit is uitgevoerd. De evaluatie wordt woensdag 24 juni tijdens een online webinar gepresenteerd.

Van 80.000 hectare extra natuur is nu ongeveer de helft gerealiseerd. De verwerving en inrichting van die 40.000 hectare onder de huidige natuurafspraken (Natuurpact) tussen provincies en rijk vloeien vooral voort uit plannen die er al lagen voordat het Natuurpact werd gesloten.

Waar het niet vrijwillig kan moet je meer onteigenen

Volledige schadeloosstelling voor boeren

Rob Folkert, wetenschappelijk onderzoeker van beleid voor natuur en landelijk gebied van het PBL zegt in een toelichting dat acht provincies onteigening wel achter de hand houden als het gaat om natuurgebieden op elkaar aan te sluiten. Veel gaat op basis van vrijwilligheid, maar als het laatste stukje dat nodig is om de verbinding te leggen niet anders dan via onteigening kan worden aangekocht, zal dat toch de keuze moeten zijn, beveelt het PBL aan. “Waar het niet vrijwillig kan moet je meer onteigenen om snelheid te boeken”, zegt hij. Folkert zegt dat het met name gaat om de volledige schadeloosstelling voor boeren, die altijd verbonden is aan onteigening. Zo’n vergoeding kan ook worden gegeven op basis van vrijwilligheid.

Verdienmodel landbouw

Het PBL schetst dat er onvoldoende economische prikkels zijn voor boeren om de natuur met het landbouwbedrijf te verweven. Daar zit volgens Folkert het kernprobleem. “De landbouw moet een duurzaam verdienmodel hebben. Dat ontbreekt eraan. Boeren steken zich diep in de schulden, dan bedenk je wel iets anders dan om iets onrendabels te gaan doen. Het is heel eenvoudig: er moet brood op de plank en anders staat de bank voor de deur.”

Hij schetst het beeld waar de landbouw nu mee te maken heeft: “Boeren komen in hoge snelheid van de helling af en onderaan staat een bordje: hier linksaf. Dat gaat natuurlijk niet.”

Budget natuurdoelen

Het PBL heeft niet uitgerekend hoeveel geld nodig is om de doelstellingen te halen, maar dat het huidige budget niet toereikend is, staat voor Folkert wel vast.

Provincies en rijk blijken op verschillende onderdelen van het beleid langs elkaar heen te werken. Er zijn doelen op gebied van landbouw, ruimtelijke ordening, klimaat, biodiversiteit en stikstof. Voor een deel ligt de verantwoordelijkheid bij het rijk, voor een deel bij de provincies. Het lukt lang niet altijd om de verschillende doelen met elkaar te verenigen. “Uiteindelijk komen de belangen toch bij elkaar bij de eigenaren van de grond”, aldus Folkert.