Miljardenschade voedingsindustrie door Indiaas sesamzaad

Dat blijkt uit een inventarisatie van het Financieele Dagblad (FD). Honderden partijen Indiaas sesamzaad bevatten ethyleenoxide, een kankerverwekkende stof die in Europa verboden is. Het zaad is sinds afgelopen najaar in talloze voedingsproducten verwerkt. De gevolgen zijn groot. Overal in Europa halen winkels en fabrikanten levensmiddelen uit de handel: recalls. Alleen al in Nederland moesten 24 supermarkten en fabrikanten consumenten waarschuwen voor producten met verontreinigd sesamzaad.

5.238.243 kilo verontreinigd sesamzaad in Nederland

De ‘sesamlijst’ gaat van Albert Heijn tot Jumbo, van Aldi tot Vomar. Nederlandse bedrijven meldden 5.238.243 kilo verontreinigd sesamzaad bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Soms onbewerkt sesamzaad, maar meestal is het al verwerkt in bijvoorbeeld koekjes, crackers en soepen. De etenswaren zijn al betaald, maar kunnen niet worden verkocht. Het sesamzaadje heeft volgens de NVWA ‘een enorme schadepost’ in de Europese voedselindustrie veroorzaakt. Aan een berekening van het schadebedrag waagt de toezichthouder zich niet.

€ 3 à € 4 miljard aan negatieve impact

Fabrikanten en handelaren, die anoniem willen blijven, ramen tegenover het FD de directe schade op € 300 tot € 400 miljoen. Dat is de handelswaarde van de totale hoeveelheid voor de EU afgekeurd sesamzaad. Inclusief vervolgschade in de Europese voedselketen bedraagt de averij zeker het tien- tot misschien wel het honderdvoudige, schat directeur Theo Heere van de branchevereniging voor koek, snoep, chocolade, zoutjes en noten VBZ. Dat is dus minimaal € 3 à € 4 miljard aan negatieve impact, doordat iemand aan het begin van de keten in India sesamzaad met het in Europa verboden ethyleenoxide behandelde.

Alleen al bij mij is de schade meer dan een ton, terwijl maar één van mijn producten sesamzaad bevat

Gedupeerde ondernemers, aan wie de schatting is voorgelegd, bevestigen dat het in de EU om miljarden moet gaan. “Alleen al bij mij is de schade meer dan een ton, terwijl maar één van mijn producten sesamzaad bevat”, zegt een voedselfabrikant. “Wij gebruikten een miniem beetje sesam en zitten op tienduizenden euro’s schade”, zegt een tweede, een leverancier aan supermarkten. “Meerdere miljoenen euro’s kost me dit”, zegt een derde, een sesamhandelaar. “Het is een bloedbad”, zegt een Nederlandse sesamzaadimporteur. Een onbekend deel van de zaadjes bereikte het bord van de consument.

Ethyleenoxide

Ethyleenoxide is een gas waarmee landbouwproducten kunnen worden schoongemaakt, bijvoorbeeld een partij sesamzaad met salmonellabesmetting. Het gas is niet alleen kankerverwekkend, maar kan het ook gevolgen hebben voor de vruchtbaarheid van personen die ermee in aanraking komen. Gezondheidsinstituut RIVM schetst in haar beoordelingsrapport dat het er in de praktijk op neerkomt dat het nauwelijks mogelijk is om zoveel producten te eten waarin het sesamzaad is verwerkt dat de schadelijke hoeveelheid ethyleenoxide wordt behaald. De onderschepte partijen zijn dus vooral zo’n grote schadepost, omdat fabrikanten en supermarkten het sesamzaad uit de handel moeten halen. De NVWA legde vanwege vervuilde sesamzaadjes 35 boetes, zes waarschuwingen en één last onder dwangsom op.

Schade op elkaar verhalen

In de hele Europese voedselketen proberen schakels onderling de schade op elkaar te verhalen. De supermarkt claimt bij de voedselfabrikant, die claimt bij de sesamzaadhandelaar, die de rekening bij de importeur neerlegt. Deze wendt zich op zijn beurt wanhopig tot de exporteur in het verre India. Verzekeraars geven vaak niet thuis. Klachten klinken ook – wederom anoniem – over winkelketen Superunie. Die zou een verdienmodel maken van het in rekening brengen van recall-kosten, wat door Superunie wordt ontkend. “Hier zit geen verdienmodel aan vast.”

Doorvoeren naar andere landen

Een andere schadebeperking vond brancheorganisatie de Nederlandse Zuidvruchten Vereniging (NZV). “We hebben toestemming gekregen om de tegengehouden partijen sesamzaad terug te sturen naar India of uit te voeren naar landen als de VS en Canada”, zegt NZV-secretaris Barbara Niemans. De VS en Canada accepteren 140 keer meer ethyleenoxide in levensmiddelen dan de EU. “Daar zijn we heel blij mee, want anders kost dit enorm veel geld.”