Oekraïense oorlog maakt belang voedselvoorziening duidelijk

De angst voor schaarste heeft in de eerste weken van de oorlog tot hamstergedrag geleid. Het heeft evenwel de Europeaan niet ontbroken aan genoeg te eten. Het enige waar tekort aan ontstond was toiletpapier.

Binnen de Europese Commissie heeft de oorlog de ogen geopend, zo valt op te maken uit een rondgang binnen het directoraat-generaal Landbouw van de Europese Commissie in Brussel. De gevolgen van de oorlog zijn nog steeds merkbaar voor Europese boeren, desondanks lijken de belangrijke grondstoffenmarkten enigszins tot rust te komen.

Oorlog toont het belang van de landbouw

Michael Scannell, een van de hoogste ambtenaren van het directoraat-generaal voor landbouw en plattelandsontwikkeling vat het krachtig samen: “De oorlog in Oekraïne heeft het belang van de landbouw duidelijk gemaakt. Tot nu toe werd voedselzekerheid als vanzelfsprekend beschouwd. Nu beseffen we hoe belangrijk voedselzekerheid is en hoe veerkrachtig het voedselsysteem is gebleken.”

Er rust een zware plicht op het Europese voedselsysteem en die plicht moet door de Europese Unie worden geborgd.
“Niet voldoen aan die verwachtingen is erg duur, weten we uit de geschiedenis”, aldus Scannell.

Nu beseffen we hoe belangrijk voedselzekerheid is en hoe veerkrachtig het voedselsysteem is gebleken

Sinds de uitbraak van de oorlog heeft de Europese Unie tal van maatregelen genomen. Het bij uitzondering in productie nemen van braakgelegde grond bijvoorbeeld. Boeren bleven recht houden op de vergroeningspremies, ook al teelden ze gewassen op de daarvoor ingezette (braakgelegde) gronden.

Het besluit daarover werd genomen toen er nog veel onzekerheid was over de voedselsituatie op de wereldmarkten. De Europese Commissie heeft nog niet besloten om verlenging van de uitzonderingsregeling om braakgronden in productie te mogen nemen met behoud van de vergroeningspremies. Maar de voortekenen zijn duidelijk: omwille van de voedselzekerheid is verlenging van die maatregel niet nodig.

Ondertussen is gebleken dat de oorlog zeker impact had op de markten, maar dat er steeds voldoende voedsel beschikbaar bleef, zeker binnen de Europese Unie.

Kritische kwetsbaarheden

Dat neemt niet weg dat er kwetsbaarheden aan het licht kwamen. Bijvoorbeeld de afhankelijkheid van Rusland voor de voorziening van fossiele brandstoffen en grondstoffen voor de kunstmestindustrie. Dat bleken kritische kwetsbaarheden van het Europese voedselsysteem, zo valt te beluisteren bij de Europese Commissie.

Toch is dat op de lange duur niet de grootste uitdaging. Klimaatverandering zal een veel zwaardere wissel trekken op de landbouw en het voedselsysteem, is de overtuiging in Brussel. Het gebruik van fossiele brandstoffen moet omlaag en de input van kunstmest kan drastisch verminderen. De inzet van gewasbeschermingsmiddelen kan halveren en de biologische landbouw moet aan snelheid winnen in de vaart der volkeren.

Precisielandbouw en circulariteit

Innovatie, bijvoorbeeld met de inzet van precisielandbouw, en circulariteit zijn daarbij sleutelwoorden bij de Europese beleidsmakers. Gebruik van data en sensoren op gebied van het weer, de bodemgesteldheid, de gewasgroei, ziekten en plagen, kunnen de boer daarbij helpen. De Europese Commissie lijkt vooralsnog vooral bij de boer tussen de oren te willen krijgen dat precisielandbouw een kans is die ze moeten grijpen. Ja, erkennen ze in Brussel, er zijn best goede ontwikkelingen in sommige lidstaten. Echter, tegelijk zijn er nog grote groepen boeren die weinig moeten hebben van digitalisering of niet over de middelen of de kennis te beschikken om gerobostiseerde machines aan te schaffen of te gebruiken.