‘Omvang productie vleeskippen moet radicaal omlaag’

De marketeers van de vleesverwerkende industrie hebben het in de jaren zestig van de vorige eeuw knap gedaan, zegt Dirk-Jan Verdonk. De efficiënt groeiende vleeskip was er in die jaren al, maar de consumptie bleef achter. Toen wisten de marketingafdelingen het concept van het gezonde, veelzijdige stukje vlees in de markt te zetten. Eerst in de VS, later in de hele wereld. “Met succes. Op dit moment worden wereldwijd 70 miljard vleeskippen per jaar geproduceerd én gegeten. De succesvolle marketingstrategie heeft echter dramatische gevolgen. Niet alleen voor het welzijn van de kip, maar ook voor de gezondheid van de mens en de biodiversiteit wereldwijd.”

Vleeskuikensector moet en kan anders

Verdonk is historicus en dierenbeschermer. Sinds 2019 is hij directeur van het Nederlandse kantoor van World Animal Protection. Op 15 september verschijnt zijn boek De ontplofte kip. Naast zijn werkzaamheden als directeur is hij afgelopen jaren in de vleeskuikensector gedoken. Zijn slotconclusie: het moet anders en het kan anders. “De transitie is trouwens al gaande. Nederland is een van de voorlopende landen. Kippenvlees met één of meer sterren, het concept Kipster dat nu wordt uitgerold in de VS, de groeiende aandacht voor consumptie van plantaardige eiwitten in plaats van dierlijke. De vleeskuikenindustrie ontploft, andere vormen van eiwitconsumptie worden ontdekt.”

Een dier is meer dan een stuk vlees voor de mens

Als kleine jongen kwam hij vaak op de gemengde boerderij van zijn oom. Hij genoot van de biggen in de wei. Tot hij bij het avondeten een karbonade op zijn bord kreeg en hoorde dat het vlees van een van de varkens van zijn oom afkomstig was. “Ik schrok, kreeg kortsluiting in mijn hoofd, hoe was dit nou mogelijk? Achteraf gezien ben ik op dat moment dierenbeschermer geworden. Een dier is meer dan een stuk vlees voor de mens.”

Later is hij als wetenschappelijk onderzoeker in de sector gedoken. “Nu probeer ik als professioneel dierenbeschermer de sector ten goede te veranderen. Het boek De ontplofte kip is daar onderdeel van. Ik ben ervan overtuigd dat meer kennis over de effecten van de vleeskuikensector op mens, dier en milieu bijdraagt aan de noodzakelijke voedseltransitie.”

Erbarmelijk welzijn kip

Met de gezondheid en het welzijn van de vleeskip is het erbarmelijk gesteld, zegt hij. Borstblaren, longproblemen, zwakke poten, noem maar op. “De vleeskip krijgt niet de kans om zijn natuurlijke gedrag te ontplooien. In de natuur leeft de kip in kleine groepen, in stallen krijgt hij die kans niet. Genetica, voeding en stalinrichting zijn louter gericht op snelle groei. De sector heeft een kip gecreëerd met een lichaam dat niet in balans is. Haal je een vleeskip uit de stal dan lukt het vaak niet om hem langer dan een jaar in leven te houden. Zijn lichaam is zijn eigen vijand geworden.”

Het lichaam van de kip is zijn eigen vijand geworden

Kippenvlees is in de markt gezet als mager en dus gezond. Dat is maar ten dele waar, zegt Verdonk. “Borstvlees is inderdaad mager. Dat geldt echter niet voor andere onderdelen van de kip. De vette onderdelen gaan natuurlijk ook het consumptiekanaal in, bijvoorbeeld in de vorm van kipnuggets en die zijn verre van gezond. De marketeers hebben het daar niet over.”

Impact natuur en milieu

Datzelfde geldt voor de impact van de vleeskuikenindustrie op natuur en milieu. Het past niet in het marketingverhaal. In zijn boek schrijft hij over het landgebruik om voer te produceren, het gebruik van kunstmest en chemische middelen, de milieuvervuiling door overbemesting en ammoniak. “In Nederland heb je het dan over piekbelasters. Milieuproblemen komen voor in alle hotspots van deze sector, zoals in de Italiaanse Povlakte, China en een aantal oostelijke staten van de VS. De algengroei in sommige baaien is dramatisch voor de visstand.”

De omvang van de productie moet als het aan hem ligt de komende decennia wereldwijd drastisch omlaag, misschien wel met 80%. “Ik pleit voor een radicale aanpassing van het productiesysteem op de overblijvende bedrijven. Ik snap dat pluimveehouders daar niet om zitten te springen. In de leghennensector bewijst Kipster dat het kan. De overheid heeft de taak om ondernemers te faciliteren in de noodzakelijke koerswijziging.”