Onderzoekers verdeeld over inzamelingsplan voor blikjes

De Tweede Kamer houdt donderdag een hoorzitting over het inzamelingsplan voor statiegeldblikjes. Onderzoekers spreken elkaar tegen over de effectiviteit van het plan.

Het inzamelen van statiegeldblikjes blijft de gemoederen bezighouden. De Tweede Kamer houdt donderdag een technische briefing over het inzamelingssysteem, waarover de brancheorganisaties eind 2021 een akkoord bereikten. Voor- en tegenstanders van het inzamelingsplan hebben munitie bij elkaar gesprokkeld voor de hoorzitting.

Vanaf 31 december 2022 wordt statiegeld geheven op blikjes, zoals dat er nu al is op plastic drankflesjes. Eind vorig jaar bereikten de brancheorganisaties van supermarkten (CBL) en die van de levensmiddelenfabrikanten (FNLI) samen met de Stichting Afvalfonds Verpakkingen een akkoord over de inzameling. Er komt een landelijk dekkend netwerk van 3.300 inzamelpunten (‘hubs‘) voor blikjes met statiegeld, die buiten de supermarkt staan.

Onderzoek: hub buiten supermarkt werkt

De partijen baseren hun plan op een onderzoek van EY-Parthenon, gespecialiseerd in het bedenken van strategieën voor complexe organisaties. EY-Parthenon concludeert dat een systeem van hubs buiten de supermarkt net zo effectief is als inzameling in de supermarkten. De hubs zijn ook buiten de openingstijden van de winkel toegankelijk en een consument hoeft niet de winkel in te lopen om zijn blikjes in te leveren.

Een ander voordeel vindt EY-P dat buiten veel meer ruimte is voor een inzamelpunt dan in een supermarkt. Bovendien zijn lekresten uit blikjes in een supermarkt onhygiënisch. En supermarkten willen natuurlijk liever hun ruimte benutten voor winkelschappen, dan voor een inzamelingsmachine met opslagloods.

Inzameling in de supermarkt

Milieuorganisatie RNB (Recycling Netwerk Benelux) vindt dat de inzameling juist wel in de supermarkt moet gebeuren, zoals al het geval is met plastic drankflesjes. RNB heeft onderzoeksbureau Eunomia ingeschakeld om deze stelling te onderbouwen. Eunomia onderzocht inzamelingssystemen in 35 landen of regio’s en vergeleek dat met het Nederlandse plan.

Het doel is dat in 2024 in Nederland 90% van de blikjes wordt ingezameld. Eunomia stelt dat dat return-percentage alleen haalbaar is in landen waar de inzameling erg gebruiksvriendelijk is ingericht, zoals in Denemarken, Finland, Duitsland en Litouwen. Landen of regio’s met een inzameling buiten de winkels halen geen van alle de 90% inzameling. Bovendien krijgt Nederland volgens Eunomia weinig inzamelpunten. Dat worden er 1,9 per 10.000 inwoners. In Duitsland zijn dat er 16, maar dat land haalt dan ook 98% inzameling.

Eunomia: inzameling werkt alleen bij voldoende statiegeld

Bovendien verwacht Eunomia dat Nederland het niet voor elkaar krijgt om vóór 2023 een goed werkend inzamelingssysteem op poten te zetten. Inzameling via statiegeld werkt alleen als het statiegeld hoog genoeg is, volgens Eunomia. Ook zou het terugbrengen de consument weinig moeite moeten kosten. Het inzamelingssysteem zou daarom eenvoudig moeten zijn. Goede voorlichting aan de consument is daarbij nodig. En dan moeten de inzamelingspunten nog worden aangelegd en ingericht. Daar is het allemaal erg kort dag voor, schrijft Eunomia in het rapport.

Ekoplaza en Marqt: inzameling blikjes in de winkel

De supermarktketens Ekoplaza en Marqt gaan statiegeldblikjes inzamelen ìn de winkels. Daarmee gaan de biologische supermarkten in tegen het akkoord dat eind vorig jaar werd gesloten door CBL, FNLI en Stichting Afvalfonds Verpakkingen.

Ekoplaza en Marqt zijn de enige supermarkten die zich uitspreken tegen het voorstel voor een netwerk van onbemande inzamelpunten. Kwaliteitsmanager Steven IJzerman van Ekoplaza : “De studie van Eunomia toont aan dat zonder inname in supermarkten statiegeld minder goed werkt. 89% van de consumenten vindt het zeer belangrijk tot belangrijk om statiegeldflessen en blikjes weer bij de verkooppunten in te kunnen leveren, blijkt uit de enquête van Consumentenbond.”

Ekoplaza en Marqt wilden al langer beginnen met het innemen van blikjes, zegt IJzerman. “Maar het is economisch niet haalbaar als wij als enige supermarktketen verantwoordelijkheid nemen voor dit deel van het Nederlandse afval- en milieuprobleem. Daar komt nog bij dat het voor consumenten prettig is dat winkelmedewerkers direct kunnen inspringen als er iets mis gaat met de statiegeldmachine. Hoe los je dat op bij onbemande punten? We hopen dat onze visie de andere supermarkten inspireert om ook de stap te zetten en mee te doen met het statiegeldsysteem door ook de drankblikjes in hun winkels in te nemen.”

IJzerman stelt dat supermarkten twee jaar de tijd hadden hun magazijnen in te richten op het inzamelingssysteem voor blikjes. “Mensen hechten veel waarde aan een gezond milieu, natuur en duurzaamheid. Vanuit die gedachte hebben wij de statiegeldmachines van Ekoplaza en Marqt al jaren geleden zo ingericht dat klanten kunnen kiezen om het statiegeld aan zichzelf uit te keren of te doneren aan de Plastic Soup Foundation.”