Ook na transitie blijven grote bedrijven

De Europese Commissie wil dat Nederland meer doet aan milieu. De landbouw moet zorgen voor minder uitstoot van messtoffen, broeikasgassen en ammoniak. Anders voldoen we niet aan de Europese verplichtingen. Alles moet duurzamer en dat kan met behulp van een andere inzet van de toeslagen. Met andere woorden: het Europese geld geven aan de boeren die duurzaam werken. Hoe duurzamer, hoe meer toeslagen. Wie niet meedoet, krijgt minder of niets meer.

We gaan niet allemaal naar ot-en-sienbedrijven

Wie denkt dat we in deze transitie naar duurzaam allemaal richting kleine ot-en-sienbedrijven gaan heeft het mis. Uit cijfers van het CBS blijkt dat bedrijven nog steeds groeien. Er lopen nu ruim 100 koeien op een gemiddeld bedrijf, dat 56 hectare groot is. Dat gemiddelde stijgt gestaag, evenals het aantal bedrijven met meer dan 500 koeien. Het gezegde ‘en de boer hij ploegde (groeide) door’, geldt nog steeds. Ook in de toekomst.

Gelukkig maar. Je moet je eigen koers bepalen. Met inachtneming van nieuwe ontwikkelingen. Ontkennen dat het klimaat verandert is bijvoorbeeld zinloos. We merken het zelf immers aan het aantal sneden dat we van het land halen.

Grote bedrijven hebben zeker toekomst

Stikstof

Ook de stikstofdiscussie is afgerond. Het Mesdagfonds van Jan Cees Vogelaar moest erkennen – samen met het RIVM – dat de Landbouw zorgt voor een uitstoot van 41 procent. Wie dat dan nog niet wil geloven heeft oogkleppen op.

Grote bedrijven hebben dus zeker toekomst. Wat mij opvalt is dat de veebezetting van deze bedrijven per hectare vergelijkbaar is met die van het gemiddelde. Natuurlijk kan de groei over de gehele linie best even stagneren.

Grondmarkt

De grondmarkt is onoverzichtelijk. Grond blijft schaars en wordt dan vaak duurder. Maar met de lage opbrengstprijzen van dit moment kan er ook best een daling komen. Even afwachten dus. Verder wordt het moeilijker om de vergunningen voor nieuwbouw en uitbreiding voor elkaar te krijgen. Niet alleen door regelgeving, maar ook door de banken. Die stellen vaak de financiering af op basis van de duurzaamheid van een bedrijf. Ze sturen nadrukkelijk mee op het erf van de boer.

Daarom zijn er nogal wat boeren die uitbreiding even uitstellen. Ze richten zich op optimalisatie van het bedrijf. De echte ondernemers vinden een pauze in de groeistrategie niet zo erg. Het geeft hen de kans om de puntjes op de i te zetten. Bijvoorbeeld door niet alleen op kilo melk te fokken, maar ook op de gehaltes. Daar is nog veel te winnen.

Grotere bedrijven ligger er vaak netjes bij, niet zelden beter dan kleinere

Maar stilstand of kleiner worden, nee. Ik durf de voorspelling aan dat het gemiddelde bedrijf in de komende jaren doorgroeit in aantal koeien en oppervlakte. Ook zullen er steeds meer grote bedrijven komen. En het is een vergissing te denken dat kleinere bedrijven duurzamer zijn dan grote. Die hebben de zaakjes vaak prima op orde. Of gaan er voor zorgen, zoals een ondernemer doet, die maatschappij en markt begrijpt. We zien het al om ons heen, grotere bedrijven ligger er vaak netjes bij. Niet zelden beter dan kleinere, waar de boer en zijn vrouw alle werk moeten doen.

De automatisering speelt daarbij ook een rol. Ruim één op de vier bedrijven heeft al een melkrobot. Dat betekent een forse investering, maar ook tijd voor andere zaken.

Kortom, ook tijdens de transitie zet de schaalvergroting en de automatisering door. Met ruimte voor andere wijzen van boeren, zoals verbreding of natuurboer. Het is maar net wat voor soort ondernemer je bent.