Oorlog in Oekraïne onderstreept belang verdienmodel in keten

Het produceren van voedsel binnen eigen landsgrenzen is ontzettend waardevol. Onze omvangrijke land- en tuinbouwsector is van vitaal belang voor de Nederlandse economie. Hoe gaan we daarmee om nu boeren en tuinders geconfronteerd worden met de gevolgen van de Oekraïnecrisis?

Het verdienmodel van de landbouwsector staat al jaren onder druk

Glastuinbouw Nederland liet deze week weten dat 40% van de glastuinders definitief of tijdelijk dreigt te stoppen. Dit gegeven is niet alleen rampzalig voor deze ondernemers, maar voor de hele keten, van logistiek en verpakkingssector tot kennisinstituten en zaadbedrijven. Het verdienmodel van de landbouwsector staat al jaren onder druk. De sector kenmerkt zich door hoge kostprijzen, lage marges en een hoge kapitalisatiegraad. Dit was tot voor kort vooral een probleem vanwege de transitie naar een duurzame land- en tuinbouw, die we als maatschappij verlangen. Door de oorlog in Oekraïne komt daar nu een uitdaging bij: voedselzekerheid.

Glastuinbouw

De oorlog in Oekraïne raakt de land- en tuinbouwketen via twee mechanismes: via de import door hogere grondstoffenprijzen en via de export door verstoringen in de handel, al is de impact hiervan beperkt. Een aantal deelsectoren binnen de landbouw is erg energie-intensief, zoals de glastuinbouw. Glastuinbouwers zien zich geconfronteerd met hogere energieprijzen.

Maar niet alleen de energieprijzen stijgen na de Russische inval in Oekraïne, ook graan, mais en kunstmest worden duurder. Snel stijgende gas- en graanprijzen zorgen direct voor hogere kosten bij glastuinders, en veel voedingsmiddelenproducenten. Duurder veevoer en kunstmest betekenen dat de kosten in de veehouderij en akkerbouw de komende maanden verder zullen stijgen.

Kostenstijgingen door de Oekraïnecrisis dreigen voor rekening van de keten te komen

Supermarkten zijn terughoudend in het verhogen van consumentenprijzen. Bij versproducten zien we dat onderhandelingen beter verlopen en prijsverhogingen sneller worden doorgevoerd, mede dankzij het initiatief Waardecreatie in Ketens. Maar er zijn voorbeelden van lege schappen, omdat onderhandelingen met leveranciers vastlopen. Een groot deel van de kostenstijgingen dreigen daarmee voor rekening van de keten te komen. Dit heeft gevolgen voor de transities die spelen. De buffer die daarvoor nodig is, reduceert naar nul.

Hier maak ik me zorgen over: een crisis van deze omvang kan niet alleen door de keten opgelost worden, we hebben een doortastende en slagvaardige overheid nodig. Dit is in het belang van de voedselzekerheid én om de transitie naar een duurzame land- en tuinbouw niet op slot te zetten.