Opkoop piekbelaster scheelt enkele tientallen molen

Wat is de effectiviteit van opkoop van bedrijven bij natuurgebieden? Heeft het eigenlijk wel effect? Die vraag houdt veel mensen in de sector bezig. De teneur is daarbij vaak: het is een druppel op de gloeiende plaat, en zo niet weggegooid dan in ieder geval slecht besteed geld. Is dat zo? Wagenings onderzoek in Gelderland werpt enig licht op de zaak.

De provinciale vrijwillige opkoopregeling

De overheid heeft 150 ‘piekbelasters’ op het oog voor de gerichte opkoop, meldt minister Carola Schouten 17 december in een brief aan de Kamer. Wat een piekbelaster precies is, hangt af van de definitie. In het kader van de provinciale vrijwillige opkoopregeling waar de meeste provincies nu aan meedoen, is een piekbelaster een bedrijf dat gemiddeld minstens 2 mol N depositie per hectare per jaar veroorzaakt op Natura2000-gebieden binnen 10 kilometer afstand.

Daar komt nog bij dat de ‘stikstofruimte’ van die bedrijven niet helemaal verdwijnt

Dat lijkt ontzettend weinig. Veel zwaar met stikstof belaste gebieden kennen een depositie van meer dan 2.000 mol per hectare. Een investering van miljoenen euro’s in het weghalen van slechts 2 mol daarvan, dat lijkt inderdaad op water naar de zee dragen. Daar komt nog bij dat de ‘stikstofruimte’ van die bedrijven niet helemaal verdwijnt, maar (deels) ingezet wordt om elders knelpunten op te lossen, voor woningbouw of voor bijvoorbeeld het legaliseren van PAS-melders.

Breed gedeelde scepsis

Dat er bedrijven zijn die tot hun eigen verrassing niet aan die norm toekomen terwijl ze zelf toch dachten in de categorie ‘piekbelasters’ te horen, is bekend. Het draagt bij aan breed gedeelde scepsis over de effectiviteit van de maatregel en of het geld goed besteed is. Maar uit de brief van de minister is op te maken dat in ieder geval 150 bedrijven wel voldoen. Wat is het effect van opkoop daarvan dan?

Quickscan van Wageningen UR

Dat kan nog niemand zeggen, want de opkoop gebeurt op vrijwillige basis, en het is nog afwachten wie zich aanmelden, en dus om hoeveel stikstof het gaat, en op welke plekken precies. De quickscan van Wageningen UR voor provincie Gelderland naar opkoop op de Veluwe maakt allereerst duidelijk hoe ingewikkeld het is met die piekbelasters.

Je kunt op vier manieren stikstofprobleem aanpakken via opkoop van bedrijven:

1. Bedrijven met de hoogste emissie opkopen, ongeacht waar zij staan.
2. Hoogste piek – bedrijven kiezen die de hoogste depositiebijdrage geven op een locatie op een nabijgelegen natuurgebied.
3. Hoogste vracht – bedrijven kiezen die de grootste totale depositiebijdrage geven op alle stikstofgevoelige N2000 gebieden.
4. Maximaal doelbereik – bedrijven opkopen waardoor relatief de grootste vermindering van de overschrijfing van de kritische depositiewaarde wordt behaald.

De ‘opbrengst’, uitgedrukt in vermindering van de depositie per hectare, varieert nogal. Van 3-10 mol per hectare per jaar in scenario 1, tot 33-67 mol in scenario 3. Bij dat laatste is ook de totale emissivermindering het grootst. Volgens de onderzoekers is strategie 3 het meest effectief. Dan haal je met het kleinste aantal bedrijven de grootste vermindering in depositie.

De totale depositie in een regio

De opkoopregeling is in feite een mix van scenario 2 en 3: er wordt gekeken naar de totale depositie op gevoelige natuur, maar dan niet op één gebied, maar in een regio met een straal van 10 kilometer. Het is lastig deze studie te veralgemeniseren. Elke regio is immers weer anders. Wel lijkt het erop dat de ‘opbrengst’ van de opkoop van een bedrijf dus door de bank genomen flink wat groter is dan die 2 mol per hectare, die als minimum eis geldt. Hier varieert het van 26-67 mol N per hectare per jaar. Waarbij je ook nog moet bedenken dat die depositievermindering sterk zal variëren per hectare. Immers, hoe groter de afstand van het emissiepunt, hoe lager de depositie van stikstof uit dat ene emissiepunt.