Pas op de plaats hoeft formatie niet te vertragen

De formatie ligt even op zijn gat. Verkenner Kajsa Ollongren (D66) kreeg donderdag een positieve testuitslag terwijl ze al in de Stadhouderskamer was om de verkenningen te vervolgen met een gesprekken met VVD-leider Mark Rutte en D66-leider Sigrid Kaag. De blunder die ze maakte bij haar vertrek van het Binnenhof om in quarantaine te gaan, maakte een einde aan de verkenningen van Ollongren en VVD’er Annemarie Jorritsma. Nadat de aantekeningen van Ollongren zichtbaar waren geweest voor de pers, trokken de verkenners zich terug. Het ziet er naar uit dat het hele proces opnieuw zal moeten beginnen met de vliegensvlug aangestelde nieuwe verkenners: Tamara van Ark (VVD) en Wouter Koolmees (D66).

Het proces zal pas weer beginnen nadat alle fractievoorzitters getest zijn op het coronavirus, omdat zij allemaal geruime tijd in dezelfde ruimte zijn geweest met Ollongren.

Meer tijd voor bij elkaar brengen verschillen door gedwongen stop

De gedwongen pas op de plaats lijkt voor het proces misschien vertragend te werken, maar kan zo maar wat ruimte bieden in de Haagse snelkookpan, waar herhaaldelijk de wens is uitgesproken om, ook vanwege corona, snel een nieuw kabinet te vormen. De gedwongen pas op de plaats kan wellicht wat relativerend werken.

Na de eerste dagen van verkennende gesprekken zijn de verschillen tussen de partijen enorm. VVD en D66 proberen samen een kabinet te vormen, maar de een wil liever over rechts, de ander liever over links, of ‘zo progressief mogelijk’, zoals de fractievoorzitters dat nu noemen. Toch blijkt de inzet van meerdere partijen wat gematigder van toon dan bij de verkiezingsdebatten. Terwijl in de aanloop naar de verkiezingen vrijwel geen debat voorbijging zonder de omvang van de veestapel te benoemen, lijkt dit nu iets minder hoog op het prioriteitenlijstje te staan. Coronacrisis, economie, zorg, immigratie en arbeid worden nu eerder genoemd.

‘Landbouwonderwerpen’ blijven punt van aandacht bij partijen

In de brieven aan de verkenners noemen slechts enkele partijen de landbouw en de veehouderij bij naam. GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver schreef in zijn brief aan de verkenners nadrukkelijk dat hervorming van de landbouw onontkoombaar is.

Ook wil de partij een daadkrachtige aanpak van het stikstofprobleem.

SGP pleit voor een realistisch natuur- en milieubeleid dat recht doet aan de opgaven van de energietransitie en waarbij oog is voor draagvlak en perspectief voor burgers en ondernemers, waaronder boeren, en de leefbaarheid van het landelijk gebied.

Een duurzame en houdbare aanpak van de stikstofproblematiek staat wel bij veel partijen op het wensenlijstje. Partij voor de Dieren vloog de formatie op een creatieve manier aan. Fractievoorzitter Esther Ouwehand adviseerde de verkenners om ook eens met Marjan Minnesma (Urgenda) en Johan Vollenbroek (MOB) te gaan praten voordat ze hun rapport met de uitkomst van de verkenning opmaken.

Zorgen om veehouderij beïnvloeden politiek sentiment

In de tussentijd verschijnen verschillende kritische rapporten over de veehouderij; er lekte een zeer kritisch rapport over de kalverhouderij uit, de verkenningen voor het stikstofbeleid zijn zorgelijk voor de veehouderij en ook van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid krijgen sector en overheid er van langs als het gaat om de verbetering van de brandveiligheid van stallen. Zonder dat dit nu direct tot concrete afspraken in een nieuwe coalitie leidt, beïnvloeden dergelijke rapporten wel het sentiment.

Politiek is vaak een kwestie van snel reageren op het nieuws. Nu worden onderhandelaars gedwongen tot een pas op de plaats. Dat kan helpen om zaken beter in perspectief te kunnen beoordelen.