Pesticiden die hier niet mogen, ook niet exporteren

Vorige week lanceerden wij als ‘voedselwaakhond’ Foodwatch een internationale campagne tegen de export van in Europa verboden pesticiden naar ontwikkelingslanden. Drie van de grootste pesticidenproducenten ter wereld, BASF, Bayer AG en Syngenta, zijn gevestigd in Europa. Ze produceren pesticiden die in datzelfde Europa verboden zijn, dus enkel voor de export. Vervolgens komen deze onder meer via geïmporteerde groente en fruit op ons bord terecht.

Er is maatschappelijke onrust over eventuele residuen van bestrijdingsmiddelen op ons (geïmporteerde) voedsel en Europa heeft dan ook de maximaal aanvaardbare residu-waarden vastgesteld. Zou het echter niet veel effectiever zijn om – in plaats van met de vinger naar andere landen te wijzen – de productie en export van deze schadelijke pesticiden gewoon te verbieden en een einde te maken aan de dubbele standaard?

Lees ook: Foodwatch start actie tegen Bayer, BASF, Syngenta

Promotieactiviteiten in ontwikkelingslanden om middelen te verkopen

Er zijn 36 Europese bedrijven die pesticiden produceren. Bijna de helft (48%) van het totale aantal producten is geregistreerd door de grote drie. Bayer & co organiseren in ontwikkelingslanden grootschalige promotieactiviteiten om hun producten te verkopen. Ze pikken lokale boeren op met de bus en brengen hen naar pesticiden-beurzen.

Daar worden dansvoorstellingen georganiseerd waarbij landbouwgif wordt aangeprezen bij de landbouwers, die amper beschermd zijn en in ieder geval onvoldoende kennis hebben van de gevaren voor henzelf en omwonenden. Waarom verkopen deze bedrijven deze schadelijke producten in ontwikkelingslanden?

Sommige producten zonder goede instructies in handen van boeren

Er zijn grote winstmogelijkheden in Afrika en Zuid-Amerika, omdat er nog een grote markt benut kan worden. De import van pesticiden is alleen al in Kenia de laatste vijftien jaar verviervoudigd. De bedrijven proberen de verkoop van hun in de EU verboden pesticiden goed te praten door succesvolle, snelle en moderne oplossingen voor moderne landbouw te beloven. Echter, sommige producten worden zonder goede instructies in de handen van boeren gelegd, terwijl ze bewezen hormoonverstorend en kankerverwekkend zijn.

99% van de dodelijke slachtoffers van pesticiden is volgens de Verenigde Naties (VN) afkomstig uit ontwikkelingslanden, waar de regelgeving op het gebied van gezondheid, veiligheid en milieu minder streng is, hoewel slechts 25% van de pesticiden in de wereld in ontwikkelingslanden wordt gebruikt.

Door EU als kankerverwekkend en giftig beoordeeld

Een voorbeeld uit onderzoek van PAN: in 2017 exporteerde Duitsland 59.616 ton bestrijdingsmiddelen, wat 1,7 keer zoveel is als de binnenlandse verkoop. In totaal werden 233 verschillende werkzame stoffen van bestrijdingsmiddelen geëxporteerd, waarvan 62 – meer dan een kwart van alle geëxporteerde werkzame stoffen van bestrijdingsmiddelen – zeer gevaarlijk zijn.

Negen van deze bestrijdingsmiddelen hadden geen EU-goedkeuring, waaronder de herbiciden cyanamide, acetochloor en tepraloxydim, die door de EU als kankerverwekkend en giftig voor de voortplanting werden geclassificeerd en de groeiregulator cyanamide, die nog steeds in grote hoeveelheden wordt uitgevoerd, hoewel het gebruik ervan schadelijk is gebleken voor de boeren en daarom in 2008 in de EU zijn goedkeuring heeft verloren, na herhaalde gevallen van vergiftiging in Italië.

Helaas staat Europa bedrijven toe om pesticiden die verboden (of niet geregistreerd) zijn in de EU toch te produceren en te exporteren naar andere landen. Er bestaat enkel een informatieplicht aan het ontvangende land. Rapporteurs van de VN leveren harde kritiek op deze dubbele standaard. Ze vinden – net als Foodwatch – dat er met twee maten wordt gemeten wat betreft productie, gebruik en bescherming tegen gevaarlijke pesticiden, ‘wat ernstige gevolgen heeft voor de mensenrechten’.

Dat wat voor ons niet goed is, is blijkbaar geen probleem voor landen met minder strenge regels

Sinds de lancering van de e-mailcampagne van de drie Foodwatch-kantoren in Duitsland, Frankrijk en Nederland buitelen vertegenwoordigers van Bayer & co en voorstanders van landbouwpesticiden over elkaar heen om het aantal slachtoffers te betwisten. Ze verwijten ons de honger in de wereld en wijzen ons op het feit dat het exporteren van gevaarlijke pesticiden gewoon mag van zowel Europa als het importerende land.

Campagne gaat over dubbele standaard

Deze campagne gaat echter niet over het wel of niet gebruiken van gewasbeschermingsmiddelen. Het gaat over de dubbele standaard: dat wat voor ons niet goed is, blijkbaar geen probleem is voor landen met minder strenge regels en boeren met minder keuzevrijheid.

Om het lokale gebruik van schadelijke pesticiden aan banden te leggen, moet het probleem bij de bron worden aangepakt: de productie moet radicaal worden gestopt en verboden. Zolang regelgeving daarbij ontbreekt, roepen wij de producenten op om te stoppen met de productie, verkoop en export van pesticiden die carcinogeen, mutageen, hormoon-ontregelend, neurotoxisch en vruchtbaarheid-verlagend zijn.

Gelijkheid voor Europese boeren

We pleiten voor een level playing field voor Europese boeren die aan hoge standaarden moeten voldoen, terwijl de pesticiden via de achterdeur weer binnenkomen. Moeten mensen en het milieu buiten de EU, niet evenveel beschermd worden als binnen de unie? Een inhoudelijke reactie op dit punt hebben we vooralsnog niet ontvangen van Bayer & co.

Nicole van Gemert, directeur van Foodwatch