Pluimveehouders voor miljoenen gedupeerd

De ACM heeft vastgesteld dat Interovo, Global en Wulro – dat in 2021 de naam heeft veranderd in Wulms Egg Group – hun inkooprijzen van industrie-eieren op elkaar hebben afgestemd, de legpluimveehouders onderling hebben verdeeld en concurrentiegevoelige informatie hebben uitgewisseld. Door de contacten die deze bedrijven onderhielden, hadden leghennenhouders minder keuze uit afnemers en moesten ze genoegen nemen met een lagere prijs voor hun eieren.

De ondernemingen hebben hiermee het Nederlandse én het Europese kartelverbod overtreden. Ze kopen het overgrote deel van de industrie-eieren binnen een straal van 300 kilometer in en dat is naast Nederland ook in België en Noordwest-Duitsland.

Bezwaar tegen boetebesluit

De drie bedrijven hebben bezwaar gemaakt tegen het boetebesluit. Interovo Egg Group in Ochten (Gld.) stelt in een schriftelijke verklaring het sterk oneens te zijn met de bevindingen van de ACM en zich niet te herkennen in het geschetste beeld. Algemeen directeur Math Lemmers van Global Food Group in Ospel (L.) betwist eveneens de beschuldigingen en stelt volgens de geldende wet- en regelgeving te hebben gehandeld. Ook een woordvoerder van Wulms Egg Group in Weert (L.) zegt zich niet te kunnen vinden in het ACM-besluit, maar wil dat verder niet toelichten. Interovo en Global geven aan de vervolgprocedure met vertrouwen tegemoet te zien, maar ook zij willen in dit stadium van de procedure niet inhoudelijk op de zaak ingaan.

Het rapport van de ACM vermeldt wel weerwoord van de betrokken bedrijven. Ze wijzen onder meer op het in hun ogen slechte functioneren van de NOP-notering en op het aanbod van eieren door pluimveehouders of handelaren zonder contract.

Bedrijven in bestuur Anevei

“Je hebt je aan de wet te houden, ook aan die over mededinging”, zegt Werner Buck in een reactie op het sanctiebesluit. Hij is sinds medio 2021 voorzitter van de Algemene Nederlandse Vereniging van Eierhandelaren en Eiproductfabrikanten (Anevei). De brancheorganisatie had in 2018 Wulro en Global afgeraden gezamenlijk actie te ondernemen om de prijs te verlagen, omdat dat niet ‘ACM-proof’ was (zie kader fipronil-brieven), maar die sloegen dat in de wind. Buck: “Je geeft advies in de hoop dat iedereen dat overneemt, maar het is uiteindelijk de individuele verantwoordelijkheid van de leden.”

Hij benadrukt dat het onderzoek zich niet richtte op Anevei. In het huidige bestuur zitten twee leden die deel uitmaken van de directie van beboete bedrijven. Sinds de publicatie van het sanctiebesluit begin mei, ruim vier maanden nadat de boetes zijn opgelegd, is echter binnen het Anevei-bestuur nog geen overleg over de kwestie geweest. Buck zegt het vooralsnog even te laten bezinken. “Het is nog te vers. We hebben het er nog niet over kunnen hebben, maar als we bij elkaar komen, zal het zeker onderwerp van gesprek zijn.”

Schandalig

Voorzitter Bart-Jan Oplaat van pluimveehoudersvakbond NVP noemt de illegale prijsafspraken een schande. “Iedereen heeft de mond vol van het verdienmodel van de pluimveehouder en een plus voor de boer genereren. Maar als de keten transparanter zou zijn met een goed verdienmodel, zouden die plussen in de markt niet nodig zijn.”

Ook Kees de Jong, voorzitter van de vakgroep Pluimvee van LTO/NOP, noemt de verboden prijsafspraken schandalig. “Het was bekend dat de ACM onderzoek deed en we hadden al het vermoeden dat er prijsafspraken werden gemaakt.” Maar de laconieke toon van de WhatsApp-berichten tussen de bedrijven heeft De Jong wel verrast.

Schade verhalen

LTO/NOP en NVP gaan samen optrekken in het verhalen van de geleden schade. Nog voordat zij actie konden ondernemen, werden zij al afzonderlijk van elkaar benaderd door twee advocatenkantoren. “Die zeggen dat een civiele zaak een grote kans van slagen heeft, want de ACM heeft de bewijslast al geleverd”, aldus Oplaat. Wel is duidelijk dat zo’n proces jaren zal duren.

De organisaties willen de civielrechtelijke zaak ondersteunen, omdat pluimveehouders door de verboden prijsafspraken te weinig voor hun industrie-eieren hebben gekregen. Bij een prijsverschil van 2 cent gaat het al snel om enkele honderdduizenden euro’s per jaar per legpluimveehouder. Oplaat: “De deelnemers aan het kartel zijn veroordeeld tot een boete, maar die gaat naar de staatskas, niet naar de benadeelden.”

De advocatenkantoren gaan mogelijk werken op basis van no cure no pay. Externe financiers schieten daarbij de procedurekosten voor. Zij delen, na aftrek van de kosten, in het toegewezen of geschikte schadebedrag. “De pluimveehouder hoeft hierdoor geen geld in te leggen en nauwelijks tijd vrij te maken voor de procedure, anders dan aanleveren van gegevens”, stelt De Jong. Hij verwacht op korte termijn een akkoord te sluiten met een van de twee advocatenkantoren. “De uitnodiging aan pluimveehouders zich bij deze massaclaim aan te sluiten, gaat nog voor 1 juli de deur uit.”

De Jong kan niet inschatten hoeveel pluimveehouders zich zullen aansluiten. Hij beseft dat starten van een procedure niet altijd tot een schadevergoeding leidt. “We hebben destijds met fipronil gezien dat een proces niet altijd tot het gewenste resultaat leidt. We willen bij de leden geen verwachtingen wekken die we niet kunnen waarmaken.”

Via WhatsApp

Op 10 mei werd bekend dat de ACM in december 2022 Interovo, Global en Wulro had beboet. Directieleden van Wulro en Interovo hebben vanaf april 2015 meer dan een jaar via WhatsApp prijzen afgestemd, leveranciers verdeeld en concurrentiegevoelige informatie uitgewisseld. Wulro en Global deden hetzelfde vanaf maart 2016 voor een periode van meer dan drie jaar. Ook hier ging het om contacten tussen directeuren via WhatsApp. Er zijn diverse dochtermaatschappijen bij betrokken, maar het gedrag kan worden toegeschreven aan de moedermaatschappij wanneer zij een economische eenheid vormen.

Wulro was dus betrokken bij prijsafspraken met zowel Interovo als Global. De ACM ziet dat als afzonderlijke overtredingen en de onderneming wordt dan ook twee keer bestraft. In het sanctiebesluit van de ACM staat dat niet duidelijk is of Interovo en Global ervan op de hoogte waren dat Wulro ook met de andere partij afspraken maakte.

Forse bedragen

De rechter heeft bepaald dat de ACM het boetebesluit openbaar mocht maken, maar de hoogte van de boetes niet mocht publiceren. De ACM stelt dat de boetes voldoende ‘afschrikwekkend en evenredig’ zijn. Het moet om forse bedragen gaan. De boetes zijn 15% van de omzet van de inkoopwaarde van industrie-eieren in de periode van de overtreding. Die inkoopwaarde is vanwege het behaalde inkoopvoordeel nog eens vermeerderd met 10%. Er is echter een boetemaximum van 10% van de totale omzet van de onderneming. Zowel beide boetes voor Wulro als de boete voor Global overschrijden het boetemaximum en zijn daarom naar beneden bijgesteld.

Interovo en Global stellen in het ACM-rapport dat de ACM de marktwaarde en hun marktaandelen in de onderzochte periode niet goed heeft berekend. Kooi-eieren en scharreleieren zonder het Beter Leven-keurmerk werden ook verkocht als tafeleieren en aan de andere kant werden eieren uit het hogere segment als scharreleieren met één ster van het Beter Leven-keurmerk, vrije-uitloopeieren en biologische eieren ook verwerkt tot eiproduct. Deze duurdere eieren niet meerekenen bij de totale marktomvang van industrie-eieren leidt volgens deze bedrijven tot onderschatting van de totale marktwaarde en overschatting van hun marktaandelen.

Hardheidsverweer

Wulro en Global hebben in een zogenoemd hardheidsverweer aangegeven dat ze de boetelast niet kunnen dragen. Wulro stelt dat het bedrijfsresultaat onder druk staat door onder meer corona, de fipronil-crisis, vogelgriep en inflatie. Volgens de ACM heeft Wulro − nu dus Wulms Egg Group − echter voldoende draagkracht en moet daarom de twee boetes gewoon betalen. De ACM heeft de boete voor Global op basis van de financiële cijfers wel verlaagd.