‘Polderen met trekkers voor de deur’

Ligt er nu wel of geen akkoord tussen regering en het Landbouw Collectief over de aanpak van de stikstofcrisis? ‘Ja’, meldt landbouwminister Carola Schouten tijdens de behandeling van de spoedwet op de laatste vergaderdag in de Senaat. ‘Ja’, meldt ook LTO Nederland, en publiceert diezelfde avond in het ledenorgaan Nieuwe Oogst de inhoud. Farmers Defence Force reageert daarop woedend: klopt niet. Er ligt volgens deze nieuwe belangengroep slechts een principe-akkoord. Over enkele ‘erg belangrijke’ zaken zijn ze het nog niet eens. Voorzitter Aalt Dijkhuizen van het Landbouw Collectief bevestigt die lezing. Er zijn ‘belangrijke’ stappen gezet, maar er moeten ook nog veel ‘ingewikkelde stappen’ worden gezet.

Nieuwe acties

Chaos is het ook in Nederland. De rechter verbiedt weliswaar elke FDF-actie die bevoorrading van supermarkten blokkeert, toch staat Nederland op woensdag 18 december weer muurvast. Trekkers rijden kris-kras door het land. Snelwegen, steden lopen vast. Het zijn wilde acties van boeren, met steun van Duitse collega’s.

Met hun trekker hebben boeren een machtig actiemiddel

Die laatste week voor kerst is exemplarisch voor 2019. De bestaande structuren zijn opgeschud. De macht is herverdeeld. Boeren eisen rechtstreeks invloed. Zij laten zich door niks en niemand iets gezeggen. Met hun trekker hebben zij een machtig actiemiddel. Twitter en Facebook zijn de nieuwe modus.

Jarenlange onvrede

Natuurlijk, de onvrede heerst al veel jaren. Onvrede over wéér een regel. Warrig en onwerkbaar, soms tegenstrijdig aan de vorige. De boer krijgt zo’n beetje overal de schuld van, althans zo voelt het. De kiem van het nieuwe verzet zit in een stalbezetting in mei. Dierenactivisten bezetten in Boxtel een varkensstal. De politie kijkt urenlang toe. In enkele dagen tijd verzamelt varkenshouder en teler Mark van den Oever duizenden boeren in een Facebook-groep genaamd Farmers Defence Force.

Krachtig signaal

Nog diezelfde maand zet de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Nederland zit op slot. 18.000 projecten liggen stil, waaronder 2.000 tot 2.500 landbouwprojecten. De landbouw wordt in de uitstoot voor 46% aangerekend. Als D66’er Tjeerd de Groot in september tot halvering van de veestapel oproept, zijn de rapen gaar. Op 1 oktober geven de boeren in Den Haag een krachtig signaal af. Op het Malieveld staan duizend trekkers. 10.000 boeren zijn op de been.

Aandacht in de media

De organisatie Agractie wil de maatschappij laten zien wat de agrarische sector is. De kloof tussen boer en burger moet kleiner, en daarmee keert mogelijk ook de balans in het maatschappelijk debat terug, is het idee. De opzet werkt. In de media is in de aanloop volop aandacht voor de sector. Boeren en boerinnen krijgen ruimte hun verhaal te vertellen. De burger snapt de onvrede.

Ook nog als twee weken later FDF opnieuw de trekkers naar het Malieveld leidt. Acties bij provinciehuizen sorteren effect. Tegelijkertijd ontstaan daar ook de eerste scheurtjes in het front, na de harde actie in Groningen.

Gezamenlijk stikstofplan

Na acties bij NZO en FrieslandCampina die in de ogen van boeren te veel op eigen houtje acteren, komen met strateeg-achter-de-schermen Jan Cees Vogelaar 13 partijen bij elkaar in het Landbouw Collectief. Voorman Aalt Dijkhuizen sleutelt een gezamenlijk stikstofplan in elkaar. Tekenen bij het kruisje, klinkt het richting kabinet. Dat gebeurt niet, al overleggen Schouten en premier Mark Rutte meermalen met het collectief. Het zal in 2020 nog wel eens gebeuren.

Andere gebeurtenissen

De stikstofcrisis duwt alle andere gebeurtenissen uit 2019 een beetje naar de achtergrond. Zoals het verbod op zaadcoating met neonicotinoïden in de bietenteelt. Telers krijgen er voor het eerst mee te maken. De Eerste Kamer veegt het asbestverbod van tafel. De aversie tegen glyfosaat groeit. De geel-oranje akkers schrikken af. En dan natuurlijk de droogte. Voor het tweede jaar op rij is het droog, terwijl de watervoorraad in de hoge zandgebieden nog niet hersteld is. Het hitterecord van 40 graden wordt gebroken. De dreiging van Afrikaanse varkenspest is reëel. Ondertussen boeken varkenshouders als gevolg van ditzelfde virus in China dit jaar recordwinsten. Rundvee- en pluimveehouders vangen veelal bot bij de rechter in hun zaken in respectievelijk fosfaatrechten en fipronil-schade.

Polderen met de trekker voor de deur

In Brussel treedt begin december een nieuwe Europese Commissie aan. De commissie krijgt met de Pool Janusz Wojciechowski een landbouwcommissaris met het vizier op Oost- Europa. Met het commissieprogramma Green deal kan de landbouw zit opmaken voor stevige klimaatmaatregelen.

Voor de landbouw volop noodzaak om te overleggen. Al dan niet in het poldermodel. Reken maar: het wordt polderen met de trekker voor de deur. Die tendens is in 2019 met resultaat ingezet.