Project Wad Wier: ‘Zeewierkweek met afzetgarantie’

Hessel Altenburg is met zijn bedrijf North Seaweed al twintig jaar actief in de diervoederbranche. Hij merkte dat het toevoegen van zeewier allerlei goede eigenschappen heeft voor de dieren. Hij koopt gedroogd zeewier in en vervolgens verwerkt hij dat in mengsels. “Ik vond het jammer dat Nederland geen eigen zeewierteelt heeft en dat ik het gedroogde wier uit andere Europese landen, zoals Ierland en Schotland, moet halen”, legt de ondernemer uit. “We hebben hier veel zee en direct achter de dijk bevindt zich het afzetgebied. Daarom besloot ik de kansen te onderzoeken.”

Mijn mengsels leiden tot een efficiëntere productie, gezonde dieren en gezondere eindproducten

Altenburg ging op zoek naar kennispartners en leerde veel van buitenlandse leveranciers. “Ik kwam er achter dat alle onderzoeken gericht zijn op het buitenland. Daar is de situatie anders dan in Nederland. Daarom vond ik het heel belangrijk om ook in ons land te testen.” Melkrobots boden daarvoor uitkomst. “Hiermee kon ik ervoor zorgen dat bijvoorbeeld de koeien met oneven nummers het zeewier aan het voer toegevoegd kregen en koeien met even nummers niet. Op basis daarvan heb ik ontzettend veel data verzameld en vergeleken. Zodoende heb ik aangetoond dat mijn mengsels leiden tot een efficiëntere productie, gezonde dieren en gezondere eindproducten. De melk van met zeewier gevoerde koeien heeft een groter aandeel onverzadigde vetzuren en daardoor krijgt bijvoorbeeld kaas een zachtere textuur.”

Na al die jaren onderzoek wil Altenburg nu zelf zeewier in Nederland kweken “Doordat ik zeewier al op grote schaal gebruik in mijn veevoedermengsels, kan ik zelf voor afzet zorgen.”

Ulva

Hij heeft besloten om Ulva lactuca, zeesla, te kweken. “Ulva is een inheemse soort die ik al in mijn zeewiermengsels als ingrediënt verwerk. Bovendien is deze soort gemakkelijk te kweken. Veel soorten hangen aan touwen, maar Ulva zweeft grotendeels rond in het zeewater. Daardoor is deze zeewiersoort gemakkelijk en mechanisch oogstbaar. Aanvankelijk heb ik samen met CIV offshore in Den Oever ringen ontworpen, die op het water drijven en waarbinnen het zeewier kan groeien. Een niet al te ruige zee, zoals de Waddenzee, leent zich daar perfect voor.”

Het Waddenfonds nam contact op met de initiatiefnemer. “Zij vonden het project heel interessant en levensvatbaar, maar gaven aan dat ik nooit een vergunning zou krijgen, omdat de Waddenzee een Natura 2000-gebied is. Ze adviseerden om naar binnendijkse kweek te kijken en zagen daarin veel kansen voor het stimuleren van de economie in de Waddenregio. Dus zijn we teruggegaan naar de tekentafel en hebben kweek op het land als uitgangspunt genomen.”

Project Wad Wier

Zo is het drie jaar durende project Wad Wier ontstaan, een samenwerking tussen verschillende partijen, zoals CIV offshore dat helpt met de ontwikkeling van kweeksystemen, met als doel om deze in de toekomst af te zetten aan startende zeewierboeren. Andere samenwerkingspartners zijn House of Design, dat werkt aan een noordelijke biobased maakindustrie, TCNN, dat innovatieprojecten coördineert, cosmeticaproducent Color & Brain en de Hanzehogeschool.

Ik verwacht dat het Waddenzeewater ervoor zorgt dat het zeewier van topkwaliteit is en dat het krachtiger is dan gedroogd zeewier

Altenburg koopt de grondstof nu gedroogd in. In dit project wil hij onderzoeken of andere productievormen, zoals vers of gefermenteerd, mogelijk zijn. “Wellicht moeten we dan op een andere manier doseren. Ik verwacht dat het Waddenzeewater ervoor zorgt dat het zeewier van topkwaliteit is en dat het krachtiger is dan gedroogd zeewier. Wel is dan veel meer zeewier nodig; 6 tot 7 ton nat product levert waarschijnlijk 1 ton droog product op.”

Uitstekende locatie

Voor de kweek is volgens de ondernemer niet veel nodig, alleen een ‘grote badkuip’ gevuld met zeewater, dat regelmatig wordt ververst. “Zeewier heeft een goede aanvoer van voedingsstoffen nodig, een stabiele temperatuur en door de verversing van het water wordt algenvorming tegengegaan. Verder groeit het wier zonder meststof en bestrijdingsmiddelen.”

Heel bewust is voor een locatie aan de Eemshaven gekozen. “We zitten hier in de Dubbele Dijk. In de toekomst wordt hier een getijdenduiker geplaatst waardoor de invloed van eb en vloed nagebootst kan worden. Helaas is de duiker er nu niet. Tot die tijd zorgen we voor verversing door het water met slangen over de dijk te hevelen.”

Het project Wad Wier bestaat uit drie delen. Altenburg licht toe: “We hebben op kleine schaal in bakken getest en nu gaan we de opgedane kennis vertalen naar het groot. In totaal worden drie bassins van 3.500 vierkante meter aangelegd, zodat we uiteindelijk een hectare zeewier kweek hebben. Op 9 mei is ons eerste bassin geopend en over een paar weken wordt de eerste oogst verwacht. We bekijken of kinderziektes optreden. Als die eruit zijn gehaald, dan starten we, waarschijnlijk eind van het jaar, met de realisatie van het tweede en derde bassin. Daarna willen we kijken op welke manieren we het zeewier op de markt brengen.”

Veel kansen

De zeewierkweker ziet kansen voor zowel kweek als afzet. “De kweek is voor bedrijven heel interessant. De systemen zijn mobiel en kunnen uitstekend op braakliggende grond op industrieterreinen worden geplaatst. Daarnaast zijn ze heel geschikt om te plaatsen op verzilte grond. Voor de kweek is geen zoet water nodig en we kunnen kweeksystemen bieden met afzetgarantie.”

Zeewier wordt al veel meer toegepast dan we denken

De wereldwijde vraag naar zeewier is groeiende, weet hij. “Toepassing in veevoer is onze basis, ons fundament. Daarnaast willen we andere markten verkennen, zoals de voedingsindustrie, farmacie en cosmetica. Zeewier wordt al veel meer toegepast dan we denken. Bijvoorbeeld in chocolademelk, drop en tandpasta.” De Hanzehogeschool doet onderzoek naar toepassingen in food. “We willen het zeewier niet als eiwitvervanger op de markt zetten, want dan moeten we concurreren met de grote reststromenmarkt. Dat is ook niet nodig, want als supplement is zeewier ontzettend goed. Het is een goede zoutvervanger en daarnaast heeft zeewier diverse gezondheidsvoordelen, die gelden voor zowel dieren als mensen.”

Uit onderzoek blijkt dat Ulva een positieve werking heeft op darmflora en daardoor ook de weerstand verhoogt. Bovendien gaat zeewier ontstekingen tegen. “Dat maakt het zeewier heel interessant als supplement voor humane consumptie. Het wier is rijk aan vitamines en mineralen.”

Farmacie en cosmetica

Daarnaast wordt gekeken naar toepassingen in de farmacie en cosmetica, bijvoorbeeld als ingrediënt voor zonnebrandcrème. “Het doel is om langzaam omhoog te gaan in waarde, omdat steeds strengere eisen aan het product worden gesteld. In die toepassingen moet je gaan raffineren. De reststroom zou dan weer voor andere toepassingen kunnen worden gebruikt. Voor alle drie de sectoren geldt dat het heel belangrijk is dat je volumes kunt bieden. Het valt of staat met leveringszekerheid, kwaliteit en volume.”

Zeewier dat niet geschikt is voor veevoer, dat zal volgens Altenburg slechts om kleine percentages gaan, kan worden gebruikt voor het vervaardigen van biologisch afbreekbaar plastic en meststof. “Rijksuniversiteit Groningen voert proeven met zeewier uit om de bodem te verbeteren. Het lijkt een heel goede plantenstimulans te zijn. Hanzehogeschool doet onderzoek naar bioplastics en het genetisch patroon van de verschillende soorten.”

De Ulvakweek heeft heel goede kaarten, besluit de initiatiefnemer. “De afzet kan vlakbij de bassins plaatsvinden. Er is een goede infrastructuur voor de verwerking. Ulva groeit 10% per dag, daardoor is de opbrengst zelfs groter dan die van suikerbieten. Bovendien zorgen we er zo voor dat minder uit het buitenland geïmporteerd hoeft te worden.”