Routine maakt verandering voedingspatroon lastig

Veranderen is lastig en dat heeft met veel meer te maken dan met de prijs van duurzamer voedsel. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een studie ‘Voedselconsumptie veranderen.’ Beleid om voedselpatronen te veranderen kan alleen slagen als het rekening houdt met die routines en de manier waarop die kunnen veranderen.

Consument kan en doet het niet alleen

Het Rijk heeft doelen gesteld om een meer plantaardig eetpatroon te stimuleren en voedselverspilling te verminderen. In de praktijk blijkt dit moeilijk realiseerbaar, omdat er sprake is van ingesleten gedragsroutines en eetpatronen die niet makkelijk te veranderen zijn, stelt het PBL. In de studie heeft het PBL bouwstenen uitgewerkt om een meer duurzame en gezondere voedselroutine te kunnen bevorderen. Het uitgangspunt is dat consumenten het niet alleen kunnen. Veranderen van voedselpatroon lukt alleen samen met ketenpartijen zoals supermarkten, horeca en voedingsmiddelenproducenten, influencers en overheden.

Drie aangrijppunten

De PBL-studie onderscheidt drie aangrijpingspunten om eetpatronen te veranderen:

• duurzamer en meer plantaardig eten;

• minder voedsel verspillen;

• en producten kopen die duurzaam zijn geproduceerd.

Het PBL benoemt zeven bouwstenen voor beleid om dat te bereiken. De eerste is het kiezen van het juiste moment voor veranderen. Dat kan door het beleid te richten op een bepaalde levensfase zoals geboorte van kinderen of gebruik te maken van belangrijke gebeurtenissen zoals nu de coronacrisis.

Veranderen van voedselpatroon lukt alleen samen met ketenpartijen zoals supermarkten, horeca en voedingsmiddelenproducenten, influencers en overheden

Een tweede belangrijke bouwsteen is de erkenning dat de consument niet alleen zijn consumptiepatroon zal veranderen. Ook andere partijen hebben invloed op de keuzes die consumenten maken. Dat zien de onderzoekers als de belangrijkste factor voor succesvol beleid. Prijs is daarbij een aspect, maar het effect is relatief beperkt. Als voorbeeld wordt door de onderzoekers genoemd het verhogen van de prijs. Als de btw op vlees van 9 naar 21% gaat, leidt dat tot een daling van de verkoop met 3 tot 4%.

Voedselroutine aanpassen

Voor verandering moeten consumenten hun gedrag aanpassen bijvoorbeeld bij het boodschappen doen of tijdens eten in een restaurant. Dat gaat het best via veranderingen die passen bij dagelijkse routines en die consumenten belangrijk vinden. Daar moet het beleid dan op gericht zijn. Het eten in restaurants kan een belangrijke stimulans zijn voor een ander eetpatroon. Zo hebben Chinese en Italiaanse restaurants in het verleden ook invloed gehad op het eten dat thuis wordt gekookt en gegeten.

Passende signalen

Andere bouwstenen zijn dat het beleid moet sturen op gelijktijdige en bij elkaar passende veranderingen. Stimuleren van meer plantaardig voedsel past bijvoorbeeld slecht bij aanbiedingen voor vlees, die signalen zijn tegenstrijdig.

Verder moet er meer inzicht komen in bestaande gewoontes en hoe veranderingen succesvol doorgevoerd zijn. En overheden moeten voorkomen dat verschillende instanties elkaar tegenwerken of tegengestelde signalen afgeven.