Steeds meer focus op duurzaamheid bij pacht

Duurzaamheidseisen worden in verschillende vormen en maten steeds meer opgelegd aan de pachter. Praktische voorbeelden zijn een verbod op het gebruik van glyfosaat (o.a. in Noord-Brabant en Noord-Holland) en het enkel nog uitrijden van organische of ruige mest. Maar ook verplichte cursussen beheer van natuurgraslanden worden opgelegd door natuurorganisaties Staatsbosbeheer (SBB) en Natuurmonumenten (NM). Landbouwminister Schouten (LNV) liet al weten te streven naar een duurzaam beheer van alle landbouwgronden in 2030. Een nieuw pachtstelsel moet eind dit jaar klaar zijn. Maar welke eisen en maatregelen kunnen wettelijk en juridisch nu al opgelegd en uitgevoerd worden?

Maatregelen op boerenerf

Om die vraag te beantwoorden hebben Wageningen University & Research (WUR) en Stichting Milieukeur (SMK) in opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf de mogelijkheden voor een duurzamer beheer van bodems onderzocht. Uit hun onderzoek blijkt dat vijf maatregelen op boerenerf al binnen de huidige wettelijke kaders genomen kunnen worden. Dat zijn: (1) de toepassing van organische of ruige mest, (2) verlaging van de bandenspanning en wiellast, (3) voorschrijven van rustgewassen, (4) toepassen van biologische gewasbescherming en (5) actief biologisch randenbeheer.

‘Kosten zijn marginaal’

De kosten zijn voor de boer. Maar volgens de onderzoekers zijn die klein en houden deze maatregelen juridisch stand bij de Grondkamer. Ook moet per pachtvorm van tevoren duidelijk zijn welke eisen er gesteld worden. Nieuwe eisen kunnen opgenomen worden in een nieuw pachtcontract, niet bij een lopend contract. “Boeren kunnen de voorwaarden dan laten meewegen bij het bepalen van de pachtsom die zij bereid zijn te betalen”, aldus de onderzoekers. Boeren moeten eveneens profiteren van de waardevermeerdering. Dit kan in de pachtprijs tot uiting komen, maar bijvoorbeeld ook door de pachter onderhands verlenging van het pachtcontract aan te bieden, zo blijkt uit het advies aan het Rijksvastgoedbedrijf dat 41.000 hectare (ha) landbouwgrond verpacht.

Brabant zet vol in op duurzaamheid

Een van de provincies die actief bezig is met duurzame gronduitgifte is de provincie Noord-Brabant. Via een koop-pacht-aanpak koopt provincie bijvoorbeeld grond van veehouders en geeft deze vervolgens in erfpacht voor 26 jaar weer uit. Het idee: extensivering stimuleren en tegelijkertijd eisen opleggen voor een duurzamer bodembeheer. Andere partijen geloven meer in beloningen, bijvoorbeeld gestuurd door Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s). Hoe beter boeren scoren voor bepaalde indicatoren, zoals stikstof en dierenwelzijn, hoe hoger de beloning. Brabant Water, die circa 350 hectare verpachten aan 35 boeren, gebruikt een dergelijk systeem. Per niveau (A t/m D) kunnen boeren kiezen voor maatregelen. Hoe hoger de ambitie, hoe lager de pachtprijs. Dit moet de bodem- en waterkwaliteit ten goede komen.