Stemmen is met grote verdeeldheid niet eenvoudig

Spandoeken in weilanden en in vrijwel iedere radio- of tv-uitzending politici aan tafel. De campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen bereikt het hoogtepunt. Het is aan de kiezer om de balans op te maken. Volgens de opiniepeilingen stevent zittend premier Mark Rutte op een ruime overwinning af. In de peilingen heeft VVD tussen de 36 en 40 zetels, zo’n 15 zetels meer dan de nummer twee, de PVV, die tussen de 18 en 24 zetels schommelt. CDA staat op 15 tot 18 zetels, D66 op 14 tot 17. PvdA en SP schommelen tussen de 10 en 13 zetels, GroenLinks tussen de 8 en 12.

Strijd lijkt gestreden

De verdeeldheid is groot. In totaal lijken er op dit moment 16 partijen in de Kamer te komen. BoerBurgerBeweging zit daar niet bij, al worden ze bij diverse opiniepeilers wel genoemd als mogelijke nieuwkomers die toch een zetel bemachtigen. Tijdens de lijsttrekkersdebatten is merkbaar dat de strijd om de winst van de verkiezingen lijkt te zijn gestreden. In debatten zijn de andere lijsttrekkers een beetje voorzichtig als ze tegenover Rutte staan. Stel je voor dat een eventuele botsing escaleert en je daarmee je kansen om aan tafel te komen bij de regeringsonderhandelingen zou verspelen.

Alleen Geert Wilders (PVV) en Jesse Klaver van GroenLinks lijken het gevecht echt aan te gaan. Wilders is door Rutte al uitgesloten voor regeringsdeelname en ook Klaver heeft na de vorige kabinetsonderhandelingen al een minnetje achter zijn naam en ook nu zegt Rutte liefst niet met GroenLinks te regeren.

Opmerkelijk genoeg lijkt de PVV helemaal geen interesse te hebben om via het landbouwdossier extra stemmen te winnen

Landbouwwoordvoerders zijn in debatten strijdlustiger. Nieuwkomers JA21 en BoerBurgerBeweging voeren onderling duidelijk een strijd om de kiezers, dat meermaals tot uiting komt in pittige debatten. Van samen optrekken tegen de gevestigde orde, is zeker geen sprake. Jan Cees Vogelaar (JA21), Caroline van der Plas en Femke Wiersma (BBB) weten maar al te goed dat ze in dezelfde vijver vissen naar stemmen, net als CDA. Opmerkelijk genoeg lijkt de PVV helemaal geen interesse te hebben om via het landbouwdossier extra stemmen te winnen. Terwijl Wilders nog op het Malieveld tussen de boeren kwam staan, ging de partij ondanks herhaaldelijke verzoeken niet in op interviewverzoeken en nam ook aan geen enkel landbouwdebat deel.

Halveren van de veestapel

De landbouw heeft deze campagne een prominente rol. Het is niet alleen PvdD die bij elk optreden de veehouderij noemt. Er is geen linkse partij die de veestapel ongemoeid laat bij een media-optreden. Forse krimp van de veestapel wordt standaard genoemd als oplossing voor de stikstof- en klimaatcrisis.

In het Debat van het Zuiden in Noord-Brabant gingen de lijsttrekkers ook inhoudelijk in debat over de veehouderij. Daar stonden VVD‘er Rutte en CDA‘er Hoekstra gebroederlijk naast elkaar tegenover SP, PvdA, GroenLinks en D66, die de veestapel willen halveren. Ze vinden het halveren van de veestapel als doel onzin en benadrukken dat wereld niet minder gaat eten en dat het probleem zich met een dergelijke maatregel alleen verplaatst. Met innovatie en strengere regels willen de heren de veehouderij weer in evenwicht met economie, omgeving en vooral volksgezondheid brengen.

Het zijn mooie worden als Rutte zegt dat hij halveren van de veestapel een belachelijke maatregel vindt. Maar als hij vervolgens zegt dat de Brabantse manier van oplossen van het stikstofprobleem een voorbeeld is voor de rest van Nederland, zal dat menig veehouder minder mooi in de oren klinken.

Landbouwwoordvoerders vertrekken

Met de grote verdeeldheid zal het lastig worden om een kabinet te vormen. Rutte heeft PVV en FvD al uitgesloten en hij wil ook niet met een ‘wolk van linkse partijen’ gaan regeren. Een potentiële optie zou zijn: voortzetting van het huidige kabinet. De combinatie VVD, CDA, D66 en ChristenUnie behoudt in de peilingen nipt een meerderheid, 76 zetels. Voor de landbouwportefeuille zal dat spannend worden. Landbouwwoordvoerders Helma Lodders (VVD), Carla Dik-Faber (CU) vertrekken uit de Kamer en ook Jaco Geurts (CDA) heeft aangegeven zich liever te gaan richten op ruimtelijke ordening, als Eline Vedder met voorkeurstemmen in de Kamer komt. Daarmee blijft van de vier partijen alleen Tjeerd de Groot over als zittend landbouwwoordvoerder, terwijl juist zijn opvattingen tot veel kritiek van de andere regeringspartijen leidden.

Maar op wie stem je in de food- en agrosector strategisch?

De keus is aan de kiezer. Politicologen verwachten dat er door de koppositie van VVD minder strategisch gestemd zal worden dan bij de vorige verkiezingen en mensen meer zullen kiezen voor hun idealen. Maar op wie stem je in de food- en agrosector strategisch? Op de VVD om zeker te zijn dat ze de grootste worden? Op CDA om te voorkomen dat er een te links kabinet komt? Of toch kiezen voor een ‘luis in de pels’ in de Kamer in de vorm van Caroline van der Plas (BBB) of Jan Cees Vogelaar (JA21), met het risico dat zij het net niet redden en de stem naar de restzetels gaat.

Of juist – zoals de meeste caring farmers doen, kiezen voor de PvdD om de noodzaak van een omslag in de landbouw te onderstrepen? Eenvoudig is het niet. Woensdagavond zal duidelijk worden welke keuzes zijn gemaakt.