‘Steun glastuinbouw en red energietransitie’

Ondernemers in de glastuinbouw komen in acute liquiditeits- en continuïteitsproblemen. Het betalen van de dagelijkse rekeningen is voor velen lastig, investeren in een klimaatneutrale productie vrijwel onmogelijk. Dit blijkt zowel uit eigen analyses onder de leden van brancheorganisatie Glastuinbouw Nederland als uit sectoranalyses van Rabobank. De vrees is dat zelfs in de kern gezonde bedrijven in hun voortbestaan worden bedreigd.

Adri Bom-Lemstra, voorzitter van Greenports Nederland en brancheorganisatie Glastuinbouw Nederland, overhandigde daarom vorige week in Den Haag een brandbrief aan ministers Henk Staghouwer van LNV en Rob Jetten voor Klimaat en Energie. Daarin vraagt de sector aandacht voor de aanhoudend hoge energieprijzen die glastuinbouwbedrijven in grote problemen brengen.

De eerder aan bovengenoemde ministeries en dat van Economische Zaken en Klimaat verzonden brandbrief is breed ondertekend door een groot aantal organisaties, provincies, gemeenten en bedrijven.

Aan de aanwezige pers in Den Haag werd de zorgelijke situatie van de glastelers nog eens uitgelegd. Er zijn ook effecten voor de lange termijn. De glastuinbouwsector heeft aangetoond voorop te kunnen en willen lopen in de energietransitie. Onder de huidige omstandigheden zal die transitie echter ernstig vertragen of zelfs onmogelijk zijn.

Liquiditeit garanderen

De prijzen zijn nu en in de komende jaren enorm hoog, en dat kan leiden tot langdurig hoge productiekosten, zegt Bom-Lemstra. “Deze hoge kosten zijn, in tegenstelling tot in veel andere sectoren, niet door te berekenen in de verkoopprijzen, omdat deze op een Europese of wereldmarkt worden bepaald. Gevolgen hebben niet alleen invloed op de primaire productiebedrijven, maar ook op de gehele keten daaromheen.”

Bom-Lemstra zegt te begrijpen dat dat de overheid geen uitzondering voor de glastuinbouwbedrijven kan maken door hun gas te betalen. “De inzet is primair om te zorgen voor voldoende liquiditeits- en financiële reserves voor deze bedrijven om ze overeind te houden. Denk aan uitgestelde belastingen. Als er nieuwe gascontracten afgesloten moeten worden, zullen banken kijken of daar voldoende gegarandeerde liquiditeit tegenover staat. In de huidige situatie is dat heel lastig. De politiek zou daarin keuzes kunnen maken door garanties te geven.”

Hoge kosten zijn niet door te berekenen in de verkoopprijzen, omdat deze op een Europese of wereldmarkt worden bepaald

Je kunt het probleem niet bij de glastuinbouwondernemers laten liggen, vindt de voorzitter. “Deze uitzonderlijke situatie op de energiemarkt ligt immers ver buiten hun invloedssfeer. Zonder oplossingen voor de korte-termijnproblematiek verdwijnen het lange-termijnperspectief, de energietransitie en een fossielvrije glastuinbouw uit beeld. Dat terwijl de tuinbouw juist concreet in het coalitieakkoord is aangewezen als de potentiële koploper in energiezuinige en circulaire productie van hoogwaardige glasgroenten, snijbloemen en potplanten.”

Sterk cluster

Ondernemers zouden volgens Bom-Lemstra moeten kunnen rekenen op een robuust pakket aan hulpmiddelen, om te zorgen dat de beoogde energietransitie niet tot stilstand komt. “De glastuinbouw is een belangrijke sector in Nederland; een sterk cluster en een kennissector bij uitstek. Wij kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan gezondheid en geluk voor consumenten in Nederland, Europa en daarbuiten. Wij zijn blij dat de ministers oog hebben voor ons probleem en vertrouwen erop dat we spoedig met elkaar het gesprek aan kunnen gaan.”

Duidelijke noodkreet

In een korte reactie op de boodschap van de glastuinbouw antwoordde minister Jetten dat hij als Kamerlid al veel mooie glastuinbouwbedrijven heeft bezocht. “Het is een sector met een mooie ambitie op gebied van klimaat. Dat hebben we in ons regeerakkoord ook benoemd.” De minister gaf aan graag met zijn collega’s en met de glastuinbouwsector te kijken naar oplossingen. “Het is een duidelijke noodkreet van de glastuinbouw.”

Zijn collega Staghouwer sprak van een erg belangrijk signaal van de sector. “Hier gaan we zeker over in gesprek.”

Beide ministers onderkennen het probleem, stellen dat het niet makkelijk is, maar willen zeker zoeken naar oplossingen. “Maar we moeten vooral ook kijken hoe we sneller kunnen verduurzamen”, voegde minister Jetten daar nog aan toe.

Belichten is te duur geworden

Jack Groenewegen, voorzitter van telersvereniging Prominent, was ook aanwezig in Den Haag. “Een goede actie om aandacht te vragen voor deze situatie. Het is lelijk uit de hand gelopen. Het is voor ons vooral de grote onzekerheid welke kant het op gaat met de energieprijzen. Nu is de gasprijs weer ietsje gezakt, maar als er een inval komt in Oekraïne, kan dat zo weer heel anders zijn. En het gas zal ook komende winter nog duur zijn.”

Vooral voor de belichte teelten in de groententeelt is de situatie zorgelijk. “We zijn vijftien jaar hard bezig geweest om een relatie op te bouwen met klanten, die we nu jaarrond kunnen leveren. Dat gaat nu in één jaar verloren.”

Met een wkk als warmtebron heft het terugleveren van elektriciteit de hogere gasprijs nog redelijk op. “Maar belichten wordt onbetaalbaar. Binnen Prominent is nog maar een derde van de belichtende bedrijven, 80 van de 240 hectare, aan het belichten om klanten te blijven bedienen. Daar hebben we als teeltbedrijven binnen de telersvereniging onderlinge afspraken over gemaakt, met een garantieregeling, zodat die belichtende bedrijven hun producten met zekerheid op de markt kunnen zetten tegen een fatsoenlijke prijs die past bij de hogere kostprijs. Gelukkig komt die prijs uit de markt zelf. Je ziet het marktmechanisme werken. Tomaten die normaal € 1,25 per kilo opbrachten, brengen nu een euro meer op. Ook Spaanse telers zie je meeprofiteren van het kleinere aanbod. Ook daar zie je nu prijzen van € 1,80 in plaats van rond de euro.”

Meer overheidssteun

Vooral voor de lange termijn hoopt Groenewegen dat alle aandacht rond de actie zal bevorderen dat er meer steun komt van de overheid, met betrouwbaar ondersteunend beleid. “We worden als glastuinbouwsector te vaak verrast door slecht uitpakkende nieuwe maatregelen van de overheid. Zoals eerst de ODE- en toen de SDE-regeling, die eigenlijk de spark spread als referentie zou moeten hebben voor het subsidieplafond, en niet zoals nu de gasprijs. Aardwarmte wordt nu duurder dan gas.”

De overheid moet ook goed nadenken over de stabiliteit van de energiemarkt. Wil je wel zo afhankelijk zijn van Rusland?

Over de doelen in het klimaatakkoord is wel overeenstemming, maar over de invulling daarvan moeten tuinbouwsector en overheid veel meer samen optrekken om tot goed en betrouwbaar beleid te komen, zegt Groenewegen. “Het is een onzekere situatie, waarbij het de vraag is of er voldoende en prikkels in subsidiemaatregelen van de overheid zitten om de gewenste verduurzaming tot stand te brengen. De overheid moet ook goed nadenken over de stabiliteit van de energiemarkt. Wil je bijvoorbeeld wel zo afhankelijk zijn van Rusland?”