Stikstof draagt nooit bij aan natuurherstel

Is er een tekort aan stikstof in natuurgebieden? Aan de hand van een onderzoek in Science oppert columnist Willem Bruil die mogelijkheid in Boerderij. Ik concludeer iets anders uit die studie.

In de studie in Science stellen de onderzoekers dat niet bemeste bossen en graslanden te maken hebben met een toenemende stikstofschaarste, doordat de productie toeneemt door verhoogde concentraties aan CO₂.

Stikstofgehalten in bladeren en bomen nemen af

De studie van Rachel Mason et al. in Science toont aan dat de stikstofgehalten in bladeren van bomen en graslanden sinds 1990 afneemt in de wereld. Dat klopt, maar hierbij baseert Mason zich met name op data uit de Verenigde Staten en Europa. En precies op die continenten is de stikstofdepositie sinds 1990 naar beneden gegaan. Dat wil zeggen: de stikstofopname door bomen en planten is met name afgenomen doordat de toevoer van stikstof uit industrie en landbouw afnam. Dat blijkt ook uit de lagere stikstofverliezen naar lucht en water die Mason et al. laten zien voor de VS en Europa.

Schaarste aan elementen

Ontstond in die periode na 1990 daarmee een stikstoftekort? Dat betwijfel ik. De groei van bossen en gewassen wordt bepaald door een serie van elementen, waaronder stikstof, maar ook fosfaat, kalium en calcium. Uit ander onderzoek blijkt dat de opname van fosfaat door bossen sinds 1990 in Europa vaak nog verder is gedaald dan stikstof. Daardoor nam de verhouding van stikstof ten opzichte van fosfaat, maar ook kalium en calcium, vaak juist toe. Die schaarste aan elementen in de bodem beperkt de groei van de bossen. Die schaarste kun je opheffen door bossen te ‘bemesten’, zoals Mason suggereert, maar dan moet je – net als boeren doen op hun land – de juiste mix van meststoffen toedienen.

In Nederland past stikstof niet in deze mix van meststoffen, want in Nederland is geen stikstoftekort, integendeel. In Nederland zorgt een overschot aan stikstof – ondanks de afname sinds de jaren 90 – nog steeds voor verzuring van de bodem en nitraatvervuiling van het grondwater.

‘Stikstof biedt klein voorbeeldje in klimaatdiscussie’

Als meststof draagt stikstof bij aan de groei van biomassa en bossen en daarmee aan de vastlegging van CO₂. Er zijn gebieden in Europa, denk aan delen van Scandinavië, waar stikstofbemesting van bossen dus kan bijdragen aan snellere groei van het bos en de klimaatopgave. Maar de bijdrage van stikstof aan vastlegging van CO₂ in bossen door snellere bosgroei is op wereldschaal niet groot; maximaal 10%, en waarschijnlijk zelfs minder dan 1%. Dat komt omdat de groei van veel bossen, waaronder die in de tropen, door fosfaatgebrek wordt beperkt. Stikstof biedt dus maar een klein voordeeltje in de klimaatdiscussie.

Stikstof draagt nooit bij aan versterking van de biodiversiteit. Waar een toename van stikstof kan bijdragen aan bosgroei in stikstofarme gebieden, delen van Scandinavië, geldt dat niet voor de mate aan biodiversiteit die in gevoelige gebieden al afneemt boven een depositie van 5-10 kilogram stikstof per hectare per jaar. De soortenrijkdom is daardoor het hoogste in stikstof-arme gebieden. Daarom is en blijft verdere afname van de ammoniakemissies belangrijk voor het natuurherstel in Nederland.