Transparantie nodig voor vertrouwen in foodketen

Hoe kom je als voedselproducent in contact met de consument? Die vraag stond centraal in de online talkshow die dinsdagmiddag werd gehouden als afscheid van Albert Markusse als CEO bij Royal Cosun. De titel ‘Duurzame voedselketens – de sleutel tot consumentenvertrouwen’ dekt goed de lading, want vertrouwen is de sleutel naar waardering van de stappen die worden genomen voor een duurzamere voedselproductie, blijkt deze middag.

Werk samen en vertel wat je doet

Terwijl tv-kok Rudolf van Veen plantaardig lekkers bereidt, met onder andere potatocheese – vega-kaas van aardappelschillen, passeren in de talkshow allerlei prominente gasten de revue, zoals landbouwminister Carola Schouten en LTO-voorzitter Sjaak van der Tak. Het geluid en de boodschap klinken in principe steeds hetzelfde: werk samen en vertel wat je doet. Dat is de weg naar een gezonde voedselketen waarin niet alleen iedereen een stukje van de taart krijgt, maar die taart ook nog groeit.

Boer wil waardering

Die waardering is nodig, blijkt uit het relaas van boer Hubert Visser, die zich per video afvraagt: “Waar zijn we de maatschappelijke waardering bij de politiek kwijtgeraakt?” Visser voelt het knellen. Hij wil graag duurzamer produceren, maar als hij ineens geen beschikking meer heeft over belangrijke gewasbeschermingsmiddelen en geen tijd krijgt om een alternatief te vinden, dan heeft hij geen enkele bewegingsruimte. Volgens hem gaat de politiek hier boven wetenschap. Een heikel punt in de sector. Krapte in het toelatingenbeleid helpt ook niet; de vraag is groter dan de capaciteit. Een langetermijnvisie is wenselijk hierin, in de vorm van toelatingen voor tien of vijftien jaar. Dat is ook de moeite waard om in te investeren.

Respect en waardering voor akkerbouwers zijn vaak ondermaats

Cosun helpt boeren bij de genoemde uitdaging met het platform Groeikracht, waar Gert Sikken (director agro development bij Cosun) in een video over vertelt. “Groeikracht bestaat uit drie onderdelen”, legt hij uit. “Het positieve verhaal vertellen aan de maatschappij, want respect en waardering voor akkerbouwers zijn vaak ondermaats. Ten tweede zorgen we voor verbinding tussen telers met ons platform waar kennis en ervaring worden uitgewisseld. En we voeren projecten uit waar de teler iets aan heeft, zoals nieuwe manieren van (mechanische) onkruidbestrijding. We doen onderzoek en kijken naar implementatie.”

Vertrouwen door transparantie

Ronald Lutgerink van Vion Food Group vertelt waarom transparantie voor Vion belangrijk is. “Voor ons is alles openbaar. Zo bouw je aan relaties in de keten. De consument vertrouwt zijn retailer en die vertrouwt zijn leverancier, enzovoorts. Zo kom je vanzelf bij de boer. Daarom moet je de keten transparant maken. Wij maken ook fouten. Zeg dat maar gewoon, geef het toe. Dat is de enige manier om duurzame ketens te bouwen.”

Rol van de winkelschappen

Van der Tak vindt dat de winkelschappen gevuld moeten zijn met Nederlands product. “Topkwaliteit waar voor betaald mag worden. Als agrariërs laten zien door wie en hoe het product wordt gemaakt, krijg je een omslag bij de consument.” Cees-Jan Adema van levensmiddelenfederatie FNLI uit zijn ergernis over een item in de media, dat eerder die dag tot hem kwam. “Dat ging over een onderzoek naar waar je de goedkoopste producten kunt kopen”, vertelt hij. “Aan duurzaam voedsel hangt nou eenmaal vaak een prijskaartje. Het is heel belangrijk en er wordt heel veel gedaan om duurzaam te werken. Dat moeten we laten zien en we moeten bijvoorbeeld jongeren informeren over voedsel, waar het vandaan komt. Bewustzijn is nodig.”

Aan die duurzame bananen hangt het bijbehorende prijskaartje

Belangrijke schakel in deze discussie is de retail, omdat daar het consumentenprijsniveau van producten wordt bepaald. Komt dus goed uit dat Duncan Hoy van Plus Retail ook aan tafel zit. “Het verhaal van duurzame productie is vaak veel omvangrijker dan de ruimte die je in het winkelschap hebt om iets te vertellen. Het is te complex om in één beeld te vangen.” Een voorbeeld waarbij dat wel is gelukt, zijn bananen. “Wij verkopen alleen nog fairtrade bananen. Via de QR-code op de verpakking geven we informatie, over track&trace bijvoorbeeld. Zo kun je een verhaal vertellen. Aan die duurzame bananen hangt het bijbehorende prijskaartje.”

Lokaal, authentiek en kleinschalig

Duurzaam aan de man brengen, vraagt om een extra haakje, zegt hoogleraar gedragsverandering en maatschappij Rick van Baaren. “Eten en drinken is heel primair en gaat over directe bevrediging. Het gaat over lekker en ook een beetje over gezond. Duurzaam is daarbij niet zo relevant. Waar je wel mee kunt scoren, zijn factoren als lokaal, authentiek en kleinschalig. Dat zijn termen die mensen raken.”

Voor de suikerindustrie betekent dit ook dat je laat zien wat er allemaal van de suikerbiet wordt gemaakt, zegt Markusse. “Emotie zit in het verhaal. Dus vertel hoe we suiker maken, hoe we aan CO₂-reductie doen, wat we met de reststromen doen. Dat moeten mensen weten.” Hoy: “Dat verhaal moeten we koppelen aan mensen. Dan komt het beter over. Dat is de sleutel. Dus niet: hoe is de kwaliteit van leven van een varken, maar, kunnen we de man die achter de productie zit vertrouwen?”

De communicatie mag wat romantischer

Kok Van Veen hoort het zich allemaal aan en doet een duit in het zakje: “Dit is veel te abstract allemaal, dat praten over consumenten en producten. Zo praten mensen die zelf nooit boodschappen doen. Het gaat over je buurvrouw, over vrienden en bekenden. De communicatie mag wat romantischer. Praat eens over lekkernijen in plaats van producten, dat klinkt toch veel aantrekkelijker?”

Ten slotte een blik in de toekomst. Markusse ziet in de vega-kaas van aardappelschillen een groot product voor de komende tien jaar. Het speelt in op de grote vega-trend. In het kader van suikergebruik kan de zoetstof inuline die Sensus uit cichorei wint hoge ogen gaan gooien, mits het in consumentenverpakking wordt aangeboden.

Menu van de toekomst

En het menu van de toekomst? Plantaardig en makkelijk. Dat wordt de hoofdmoot, schetst Jacqueline Broerse, professor Health & Life Sciences aan de Vrije Universiteit. “Eten blijft gezelligheid en emotie, dus slechts een pil volstaat niet. Koken is ook tijdverdrijf, maar wie er niet van houdt die laat eten komen via een drone. Die scheiding wordt steeds duidelijker, tussen snelle maaltijden en echt uitpakken met voedsel. Het wordt veel meer gepersonaliseerd. De technische ontwikkelingen die dat mogelijk maken, zetten razendsnel door.” Zij verwacht dat balans van nu, 60% dierlijk en 40% plantaardig in ons menu, in 2030 is omgedraaid. “Consumentengedrag verandert door omgevingsfactoren; het verandert mee met de wereld om hen heen.”

Wat het heden betreft, neemt Broerse waar dat supermarkten te veel op prijs concurreren. “Als de buurman niet investeert in verduurzaming, doet hij het zelf ook niet.” Ophouden met brommen dat het moeilijk is, roept Markusse de keten op. “We voelen allemaal de urgentie van verduurzamen. Iedereen moet een steentje bijdragen. Vertrouwen in de ketens. Stap voor stap komen we er dan wel.”