Vallen ketenmarges ten prooi aan overheidsingrijpen?

In Spanje heeft het landbouwministerie zich vastgebeten in een nieuwe wet op de voedselketen. Ter bescherming van de voedselproducenten is er sinds dit jaar een wettelijk verplichte vermelding in de contracten van de effectieve productiekosten van de verse of verwerkte voedselproducten. Elke schakel in de keten moet die kostprijsgegevens leveren. Het doel van de wet is dat er geen sprake meer mag zijn van inkoop van een product voor een prijs die lager is dan het totaal van de productiekosten.

Dat gaat een stap verder dan wat in Frankrijk al langer gebruikelijk is. Ook daar moeten ketenpartijen openheid geven over hun inkoop- en verkoopprijs. Consumenten kunnen het verschil zien tussen de prijs die de teler kreeg en wat ze er nu zelf voor in de winkel moeten betalen. En het gaat sowieso verder dan Nederland, want hier moet de eerste maatregel voor vertaling van Europees beleid over eerlijker margeverdeling in agrarische ketens het licht nog zien.

Dé kostprijs bestaat niet

De stap die Spanje zet, klinkt mooi, maar is nog zeker niet het ei van Columbus. Elke teler heeft immers een eigen kostprijs. De een kan goedkoper produceren dan de ander, door bijvoorbeeld schaalvoordelen in de eigen inkoop of door extra vakmanschap in de teelt met hogere opbrengst tot gevolg en dus lagere kostprijs per eenheid.

Het gevolg van al deze openheid kan zijn dat de markt nog eenvoudiger naar de goedkoopste teler toe kan bewegen. Zeker als ook goedkopere import mee doet in deze systematiek.

Niet iedereen zit er op te wachten om zijn kostprijs van A tot Z op tafel te gooien

Niet alle Spaanse telersorganisaties hebben zich al achter de nieuwe wet geschaard. Niet iedereen zit er immers op te wachten om zijn kostprijs van A tot Z op tafel te gooien. Als iedereen inclusief de overheid meekijkt met wat jouw precieze kostprijs is, dan zul je met de billen bloot moeten over wat je bijvoorbeeld je oogstpersoneel betaalt.

ACM onderzoekt marges

In Nederland komt de Autoriteit Consument en Markt (ACM) na de zomer met een eerste margeonderzoek voor onder meer witte kool, peren en tomaat. Dat zou de opmaat moeten zijn naar bredere publicatie van margeverdeling in de keten, waarmee dan bijvoorbeeld kan worden aangetoond of er daadwerkelijk een meerprijs voor de teler zit in het produceren van een duurzaam product, in vergelijking met de markt voor bulk.

Supermarkten plots boervriendelijk

De supermarkten lijken alvast op deze discussie te willen voorsorteren. Terwijl buiten de trekkers distributiecentra van supermarkten blokkeerden, zaten binnen in de burelen van brancheorganisatie CBL de supermarkten en boerenbelangenbehartiger Farmers Defence Force bij elkaar om te praten over een keurmerk Farmer Friendly.

Net als het Beter Leven-keurmerk voor minder of meer diervriendelijk vlees, zouden er op het voedsel in de supermarkten ook sterren moeten verschijnen, maar dan voor meer of minder boervriendelijk product. Een ouderwets idee dat lijkt te zeggen: kijk, overheid, de markt regelt het zelf. Geen noodzaak om met dwingende regels te komen.