Voedselzekerheid in Afrika

Afrika is steeds minder zelfvoorzienend in voedsel. Hoe riskant dat is, bleek pijnlijk door de oorlog in Oekraïne. Het continent wil weer meer zelfvoorzienend worden en Nederland en de EU kunnen dat ondersteunen.

Het gaat slecht met de voedselzekerheid in Afrika. De ‘Hoorn’ kent al enkele jaren extreme droogte. En alle Afrikaanse landen lijden sinds 2021 onder de gestegen voedselprijzen op de wereldmarkt, versterkt door de Russische inval in Oekraïne. Daarom spraken Afrikaanse regeringsleiders in januari af om zich in te zetten voor meer zelfvoorziening en voedselsoevereiniteit.

Achteruitgang zelfvoorziening in Afrika

De zelfvoorziening gaat al decennialang achteruit door twee oorzaken: de bevolking groeide sneller, maar de landbouwproductie juist trager dan elders in de wereld. De natuurlijke bodemvruchtbaarheid is in Afrika relatief laag en veel bodems zijn verarmd door uitputting van organische stof en nutriënten. De productiegroei die nog wel plaatsvond, kwam meer door uitbreiding van het landbouwareaal dan door verhoging van de productie per hectare.

Toch is er ook goed nieuws: de Afrikaanse landbouw heeft een enorm groeipotentieel – op termijn is minstens een verdubbeling mogelijk. Dat vergt bodemverbetering, verstandig gebruik van kunstmest, en verbeterd zaaizaad en pootgoed. Bijkomend voordeel van kunstmest: extra gewasresten die de bodem kunnen verrijken met meer organische stof.

Gebruik van kunstmest

Probleem: het gebruik van kunstmest wordt belemmerd door de gestegen prijzen ervan en doordat het wegennet in grote delen van het platteland nog slecht is ontwikkeld en onderhouden. Daardoor hebben veel boer(inn)en amper toegang tot zowel toeleverings- als afzetmarkten. Omgekeerd kan verbetering en uitbreiding van het wegennet leiden tot meer input, productie en afzet.

Wat ook kan helpen, zijn lagere geboortecijfers. De meeste landbouwbedrijven zijn te klein om economisch levensvatbaar te zijn. En als de boer overlijdt, erven zijn kinderen vaak het land. Gevolg: funeste fragmentatie. Alleen al om die reden zijn lagere geboortecijfers gewenst. Dat kan onder meer worden bereikt door een langere leerplicht, ook voor meisjes.

Ondersteun langer onderwijs en een beter wegennet

Hier liggen kansen voor Nederland en de EU om bij te dragen aan de zelfvoorziening van Afrika: ondersteun langer onderwijs en een beter wegennet. Dat betekent minder exportkansen voor producten als tarwe, zuivel en uien, maar meer voor kennis, zaaizaad en pootgoed. Per saldo niet bij voorbaat slecht voor agrarisch Nederland.