Zes invloedrijke Nederlanders in het Europarlement

Als je rapporteur bent voor een thema, dan doe je er pas echt toe in het Europees Parlement. Maar dat ben je niet zomaar. “Koehandel, zo kun je het omschrijven”, antwoordt Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) op de vraag hoe deze rol wordt verdeeld. “Het moet je gegund worden”, zegt Jan Huitema (VVD). “Het is gewoon een machtsspel”, legt Mohammed Chahim (PvdA) uit. De top van de fractie bepaalt wie rapporteur mag worden. “Je moet dus eerst je eigen groep, in mijn geval Renew (de liberalen) overtuigen. Daarna gaan de voorzitters en coördinatoren van alle partijen met elkaar zitten en worden de functies verdeeld”, aldus Huitema.

Puntensysteem

Dat verdelen gaat volgens een puntensysteem. Elke partij kan bieden en de hoogste bieder krijgt in principe de rapporteur. Maar niet elke partij heeft evenveel punten om in te zetten. Zo heeft de EVP (de christendemocraten, waar het CDA en de ChristenUnie bij zitten) de meeste punten, omdat ze de grootste zijn en hebben de SGP en de Partij voor de Dieren veel minder punten, omdat ze bij een kleinere Europese fractie zijn aangesloten.

De rapporteur schrijft in principe het rapport over een onderwerp; met daarin de conclusies en aanbevelingen van het parlement. “Het is verdeel en heers. Je zit aan de knoppen en bepaalt welke richting het op gaat”, zegt een oud-rapporteur. Het rapport over een onderwerp is de basis voor de onderhandelingen die de rapporteur vervolgens gaat voeren (de triloog) met de Europese Commissie en de Europese Raad.

Esther de Lange (CDA) – Europarlementariër sinds 2007

Coördinator van de milieucommissies bij de EVP (christendemocraten)

“Ik zie alles, hoor alles en het liefst als eerste.” Esther de Lange heeft de touwtjes stevig in handen bij de christendemocraten. Ze stuurt vier commissies aan die gaan over transport, milieu, klimaat en volksgezondheid. Bovendien heeft ze een speciaal kernteam om de gevolgen van de groene plannen (Fit for 55), ook voor de landbouw, in kaart te brengen. “Ik probeer vroegtijdig bij te sturen. Als de eerste contouren van plannen de tekentafel verlaten, heb ik al contact met hoge ambtenaren bij de commissie om te weten wat er leeft, zodat we niet voor verrassingen komen te staan.”

Landbouw kan CO2 binden, dat kunnen andere sectoren niet

De Lange maakt zich zorgen over de vele regels die in Europa gelden, terwijl elders in de wereld de concurrentie daar geen of minder last van lijkt te hebben. “De aanbestedingsregels moeten worden veranderd, zodat alle ondernemers evenveel kansen hebben.” Ze voelt zich soms een eenzame strijder: “Ik heb het vaak over verboden voor staal of cement, maar bij de klimaatdiscussie is landbouw de enige sector die onderdeel is van de oplossing. Landbouw kan CO₂ binden, dat kunnen andere sectoren niet. Helaas zien andere fracties dat niet; dat mis ik, maar dat zorgt ook voor energie om door te gaan.”

Bas Eickhout (GroenLinks) – Europarlementariër sinds 2009

Coördinator bij De Groenen

“Ik probeer de boel bij elkaar te houden, dat past wel bij mij. Bij dilemma’s bellen ze mij om te kijken of we met een compromis kunnen instemmen.” Eickhout weet niet wie er meer invloed heeft: de rapporteur of de coördinator. “Als rapporteur houd je de pen vast, heb je tot het kleinste detail macht, als coördinator zet je de grote lijnen uit, bepaal je wie er namens jouw groep mag onderhandelen.” Voor De Groenen is de hele Green Deal-discussie van groot belang.

Ik vrees dat de stikstofdiscussie dominant zal worden en de Nederlandse boer straks met lege handen staat

“Doordat de Green Deal een prioriteit is van de commissie hebben we een sterke positie. Ook door de politieke verhoudingen, waarbij de christendemocraten en sociaaldemocraten altijd een derde partij nodig hebben om een meerderheid te vormen, zijn wij interessant.” Hij heeft een waarschuwing voor de landbouw. “Het belang van de landbouw neemt in rap tempo af. Ze zouden de nieuwe wereld moeten omarmen, maar ik zie dat veel boeren geen ruimte hebben voor verandering, daar krijgt de landbouwsector spijt van, voorspel ik.”

“Het lijkt alsof de landbouw de discussie over het budget van het GLB (gemeenschappelijk landbouwbeleid) heeft gewonnen, maar ik vrees dat de stikstofdiscussie dominant zal worden en de Nederlandse boer straks met lege handen staat.”

Bert-Jan Ruissen (SGP) – Europarlementariër sinds 2019

Rapporteur kwekersrecht en schaduwrapporteur GLB

“Ik wilde per se rapporteur kwekersrecht zijn vanwege het grote belang voor de Nederlandse land- en tuinbouw.” Ruissen wilde iets relevants doen. “De sector helpen, daar ging het me om. Bovendien kon ik m’n eigen expertise inzetten, zowel bij het kwekersrecht als bij het gemeenschappelijk landbouwbeleid.” Als oud-medewerker van het Nederlandse ministerie van landbouw, kende hij de discussie van haver tot gort. “Het gaat vaak over belangrijke details.” Hij noemt het voorbeeld van de onderhandelingen met commissaris Frans Timmermans over het landbouwbeleid. “Op een gegeven moment komt bijna achteloos het voorstel op tafel dat boeren in de hele EU 10% van de grond uit productie moeten nemen. Mede door mijn inzet is dat uiteindelijk 4% geworden.”

In een kleine fractie krijg je eerder een kans op een groot onderwerp

Volgens Ruissen is de eindfase altijd van belang: dan worden in snel tempo compromissen op tafel gegooid en voor je het weet zit daar een vervelend onderdeel bij. “Er zijn heel veel voorstellen om grond braak te leggen langsgekomen die heel onrealistisch waren en dan moet je niet verslappen.” Hij geeft toe dat hij geluk heeft in een kleine groep (de ECR van conservatieven en hervormers) te zitten. “In een kleine fractie krijg je eerder een kans op een groot onderwerp.”

Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) – Europarlementariër sinds 2014

Rapporteur Farm to Fork

“Ik ben heel tevreden dat het parlement zich voor het eerst heeft uitgesproken over bindende doelstellingen, zodat de veehouderij minder gaat uitstoten. Dat is de grote winst van ons rapport.” De strategie van boer tot bord is volgens Hazekamp een heel belangrijk onderdeel van de Green Deal-plannen van Frans Timmermans. “De hele voedselketen wordt in kaart gebracht en het gaat over onze visie op ideaal voedsel.” Ze kon de onderhandelingen niet alleen doen. “Ik was rapporteur namens de milieucommissie, maar er was ook een (christendemocratische) rapporteur uit de landbouwcommissie.”

Ik kon de tekst wel een forse slinger in de goede richting geven

De duobaan was op het laatste moment ontstaan, omdat er grote zorgen waren bij veel landbouwwoordvoerders over de toon van het rapport als dat alleen door de milieucommissie zou worden opgesteld. “Ik kon niet alleen mijn visie opschrijven, want het is een rapport van het hele parlement, maar ik kon de tekst wel een forse slinger in de goede richting geven.” Het werd een enorme klus. Maar liefst 2.293 amendementen werden ingediend. “Ik weet niet of het een record was, maar het zegt iets over de gevoeligheid van het onderwerp. En over de tegenstrijdige belangen van de landbouw- en de milieucommissie.”

Mohammed Chahim (PvdA) – Europarlementariër sinds 2019

Rapporteur Cebam (koolstofheffing aan de grens)

“Ik wil dat het lek wordt gedicht tussen Europa en de rest van de wereld. We kunnen niet onze bedrijven regels en wetten opleggen, terwijl andere bedrijven in de rest van de wereld daar niks van merken. Bescherming van de eigen markt is dat.” Bedrijven die koolstof uitstoten moeten aan de grens een heffing betalen. Chahim geeft het voorbeeld van de kunstmestindustrie. “Ook daar komt bij de productie CO₂ vrij. Als we niks doen, leggen Europese kunstmestbedrijven het loodje. Het is heel simpel. Als je niet aan onze klimaatregels voldoet, dan willen we jouw product niet hebben.”

We kunnen niet onze bedrijven regels en wetten opleggen, terwijl andere bedrijven in de rest van de wereld daar niks van merken

Omdat het een ingrijpende wijziging van het beleid is, waar veel bedrijven van buiten de EU last van gaan krijgen, probeert iedereen met de rapporteur te spreken. “Dat kan niet. Ik heb ondertussen met honderden partijen gesproken; variërend van grote bedrijven, lobbyisten, actiegroepen tot diplomaten.” Hij probeert minder zijn eigen partijstandpunt te verwoorden en wil een zo breed mogelijk gedragen compromis. “Natuurlijk zijn het mijn woorden, maar mijn grootste belang is om het aangenomen te krijgen.” Het rapport moet voor eind december klaar zijn.

Jan Huitema (VVD) – Europarlementariër sinds 2014

Rapporteur CO2-uitstoot

“Ik ben in kooldioxide (CO₂) geïnteresseerd, omdat ik niet geloof in het verbieden van autorijden, wel in het schoner rijden zonder schadelijke uitstoot.” Huitema denkt dat de manier waarop de uitstoot van kooldioxide wordt aangepakt van belang is voor de landbouw. “Er zijn veel stemmen die zeggen laten we drastische maatregelen nemen, inkrimpen van de veestapel en andere verboden. Maar ik wil laten zien dat je het klimaat kan helpen door slimme maatregelen, waardoor je niet verbiedt, maar stimuleert. We gaan niet minder produceren of een ander dieet volgen. En we gaan niet minder autorijden, dan kan je maar beter zorgen dat je zo schoon mogelijk rijdt.”

Je ziet steeds meer invloed vanuit de milieucommissie

Als rapporteur heeft hij veel invloed. “Je geeft de richting aan. Je hanteert de pen als er compromissen worden opgeschreven, dat is belangrijk. Je bent de spin in het web en bepaalt in grote mate het eindresultaat.” Hij ziet dat waar vroeger de landbouwwoordvoerders veel macht hadden er iets aan het verschuiven is. “Je ziet steeds meer invloed vanuit de milieucommissie. Steeds meer thema’s die in de milieucommissie aan de orde komen raken onze boeren. Het gaat minder over de prijs en meer over klimaatregels die boeren raken.”