Zorgen over kaaserfgoed bij verkoop stremselfabriek

Stremsel- en kaasculturemaker CSK, bijzonder Nederlands kaaserfgoed, staat sinds enige tijd te koop. De vier aandeelhouders-kaasmakers willen ervan af.

Het verhaal is dat ze tot deze keuze zijn gekomen omdat CSK, om mee te kunnen komen met de concurrentie, de komende jaren meer moet investeren dan de aandeelhouders bereid zijn te financieren. Verkoop kan de eigenaren daarentegen juist een mooie som geld in het laatje brengen.

Klein bedrijf met zeer waardevolle moedercultures

Met een jaaromzet van vorig jaar € 65 miljoen is het Nederlandse bedrijf een kleintje in vergelijking tot reuzen als het Deense Chris Hansen en het Nederlandse DSM. Toch is CSK ook weer niet helemaal een verwaarloosbare speler. Via de Stichting BOZ (Behoud onze Zuursels) beschikt het bedrijf exclusief over de uiterst waardevolle moedercultures voor stremsels en zuursels, die de trots zijn van en onmisbaar voor kaasmakend Nederland.

De oorsprong van het bedrijf gaat terug tot 1905, toen de Coöperatieve Stremsel en Kleurselfabriek werd opgericht. De oprichters waren boeren en het bedrijf was van het begin af aan in coöperatieve handen, al telde de fabriek destijds meer eigenaren dan de huidige vier.

Vanaf 1948 werkte het nauw samen met onderzoeksinstituut Nizo in Ede, ook in handen van de coöperatieve zuivel. Bij Nizo werden nieuwe kaascultures ontwikkeld die CSK mocht uitventen. Tot 1996 was dat enkel voor de eigen Nederlandse zuivelsector. De Nederlandse kaasrecepten werden zorgvuldig gekoesterd.

Coöperatieve zuivel eigenaar van internationaal opererend bedrijf

De zuivelindustrie, die in de loop der jaren steeds verder ‘consolideerde’ (lees: steeds minder spelers kreeg) vond het tegen het einde van de vorige eeuw wenselijk om minder dicht op CSK te zitten en het bedrijf te ‘privatiseren’. Er kwam een zelfstandig management op, dat het steeds bredere palet aan recepturen ook wereldwijd mocht gaan verkopen. Zo leerde CSK de Duitse en Poolse zuivel om ook Goudse en Edammer kaas te maken. In 2009 werd ook Nizo geprivatiseerd.

CSK is wel de hofleverancier van alle essentiële cultures die nodig zijn voor de beschermde Nederlandse kazen

De privatisering was evenwel niet volledig, want de coöperatieve zuivel bleef eigenaar. FrieslandCampina bezit nu 82,3% van de aandelen (en 49% van het stemrecht), DOC Kaas, Cono en CZ Rouveen de rest. Bovendien bleef het eigendom van de moedercultures in handen van de Stichting BOZ. Dit wel met dien verstande dat CSK dankzij een contract met BOZ deze cultures voor zeer lange tijd mag gebruiken. Dit is ook nog eens personeelgeborgd, omdat hoofdaandeelhouder FrieslandCampina ook een grote vinger in de pap heeft bij BOZ (via kaasdirecteur Hans Meeuwis).

Blijven de cultures bestaan voor beschermde Nederlandse kazen?

Nu CSK te koop staat, ontstaat in de Nederlandse kaassector toch zorgen. Want, wat als een nieuwe eigenaar opeens de prijzen van zuursels sterk gaat verhogen, zoals wel eens gebeurt in de farmaceutische sector? CSK is wel de hofleverancier van alle essentiële cultures die nodig zijn voor de beschermde Nederlandse kazen, zo wordt aangetekend. Anderen menen dat dit wel geborgd zal worden bij een eventuele verkoop.

Een andere zorg is die rond een eventuele verhuizing van de kwetsbare moedercultures. Overleven die dat zonder schade? Toen deze cultures in 2012 van Ede naar de nieuwe vestiging in Leeuwarden moesten worden overgebracht, kostte dat niet één jaar, zoals voorzien, maar vijf jaren. Natuurlijk doet het de Nederlandse kaasmakers pijn als Nederlands intellectueel erfgoed over de grens zou gaan.

De Stichting BOZ, die de bijzondere zuursels moet beschermen en behouden, heeft er misschien wel een mening over, maar geen stem in de voorgenomen verkoop van CSK. Uiteindelijk heeft de stichting zich te schikken, want haar bestuurders worden benoemd door zuivelorganisatie NZO.