ACM beknot producentenorganisaties

De Leidraad van de ACM legt uit welke samenwerking in producentenorganisaties, brancheorganisaties en in andere verbanden is toegestaan in het kader van het mededingingsrecht. De uitleg over producentenorganisaties (PO’s) heeft betrekking op de toepassing van artikel 152 van de GMO-verordening. Dit artikel bestaat uit twee delen. In het eerste deel staan de erkenningsregels en de doelstellingen van een PO en ook wat een PO mag doen. In het tweede deel is uitgewerkt wanneer een PO mag afwijken van het kartelverbod.

Werken als een coöperatie

De Leidraad stapt snel over naar het tweede deel. Aan de hand van een fictief voorbeeld worden twee voorwaarden voor de toegestane afwijking op het kartelverbod uitgewerkt. Volgens de Leidraad is de eerste voorwaarde over de activiteiten van de PO in dit voorbeeld geen probleem. In de tweede voorwaarde wordt gesteld dat de PO het aanbod moet concentreren en verkopen. Verkopen impliceert dat de PO de afzet bundelt en als organisatie verkoopt, dat is de werkwijze die bekend is van een coöperatie en van de verplichte werkwijze van een PO in de sector groenten en fruit. Dus alleen PO’s die werken als een coöperatie voldoen aan de voorwaarden.

In andere sectoren zijn echter hele andere vormen van samenwerking in een PO denkbaar en toegestaan. Zo zijn er PO’s die in verenigingsverband wel afspraken willen maken over prijs en volume, maar de verkoop aan de leden overlaten. Zij voldoen niet aan de voorwaarden genoemd in dit tweede deel, maar zijn wel erkend.

Activiteiten PO buiten mededingingsrecht

Nu heeft het Europese Hof in 2017 al beslist dat activiteiten van een PO buiten het mededingingsrecht vallen als zij geschikt en strikt noodzakelijk zijn. Als dus een PO erkend is op grond van het eerste deel van artikel 152, dan is er verder geen belemmering betreffende het type activiteit. Het Hof is tot deze conclusie gekomen, omdat dit landbouwrecht voorgaat op het mededingingsrecht. Het doel is dat PO’s bijdragen aan de versterking van de machtspositie van de landbouw. Daarmee vormen PO’s een instrument in het kader van het landbouwbeleid.

Als een PO op grond van het eerste deel van het relevante artikel buiten het mededingingsrecht ligt, dan kom je niet meer toe aan het tweede deel. Er kan niet meer getoetst worden aan de voorwaarden om een afwijking te zijn op het kartelverbod, want dan vindt een toetsing binnen het mededingingsrecht plaats.

Het doel is dat PO’s bijdragen aan de versterking van de machtspositie van de landbouw

Op grond van het eerste deel van het artikel mag een PO handelen en wel op heel veel verschillende manieren. Er kan wel een landbouwrechtelijke toetsing nodig zijn ter beoordeling van de geschiktheid en strikt noodzakelijkheid van de activiteiten. Dat is een landbouwrechtelijke toetsing en valt onder verantwoordelijkheid van het ministerie van LNV. De ACM hoort daar geen rol in te spelen.

Artikel 152 GMO-verordening over PO’s is onduidelijk en leidt tot onjuiste uitleg door de ACM. Dit is het gevolg van de aanvulling van de regels door de Europese wetgever direct na de uitspraak van het Europese Hof in 2017 zonder met de uitspraak rekening te houden. De Europese rechter echter heeft zijn besluit gegrond om de voorrang van landbouwrecht op het mededingingsrecht en dat geldt nog steeds. De Europese wetgever kan dit tweede deel van het artikel beter schrappen en duidelijk maken dat activiteiten van een PO buiten het mededingingsrecht liggen. De Nederlandse minister van LNV kan daarop aandringen.

Misser corrigeren

De Leidraad van de ACM stelt tevens dat PO’s in de sector groenten en fruit de volledige productie moeten verkopen. Echter de regels geven ruimte voor verkoop van 25% op een andere wijze. Dit is een misser van de ACM, maar beperkt (en snel te corrigeren) in vergelijking met het gebrek van de uitleg over het eerste deel van het relevante artikel. De ACM legt het eerste deel van de betreffende regel helemaal niet uit en hierdoor worden de mogelijkheden voor PO’s beperkt. Dit heeft tot gevolg dat alleen coöperaties de ruimte krijgen om als PO te handelen zonder het kartelverbod te overtreden. In de praktijk is echter de werkwijze van coöperaties al toegestaan, dus een erkenning als PO wordt zinloos. Als alleen onder die voorwaarde een PO mag werken, dan beknot de ACM de ruimte voor PO’s te veel.