Ruud Zanders (Kipster): 'Afzet vinden is niet het probleem'

“Ik hoef niet per se eieren te produceren.” Uit de mond van een pluimveehouder klinkt dat opmerkelijk. Ruud Zanders is een bijzondere ondernemer. Zijn missie: voedselproductie verduurzamen. ‘Zijn’ concept, het Kipster-ei, is niet het eindstation. Hij heeft er wel internationaal succes mee.

Maatschappelijk verantwoord én succesvol. Die combinatie kan lastig zijn, maar dat ze niet onmogelijk is, bewijst Ruud Zanders, mede-oprichter en -initiatiefnemer van Kipster. Na de start van dit innovatieve, duurzame legpluimveebedrijf in 2017 regende het loftuitingen aan het adres van Zanders en zijn drie compagnons.

Een tweede Kipster-boerderij met twee stallen kwam er in 2020 en nu is de bouw van een Kipster-boerderij met vier stallen gestart in de Amerikaanse staat Indiana. Kipster heeft daar twee giganten als partner aan zich weten te binden: supermarktketen Kroger, in omvang de nummer 2 van de Verenigde Staten, en MPS Egg Farms, een grootmacht op pluimveegebied en de eierleverancier van Kroger.

Stap naar buitenland niet eenvoudig

Al twee jaar geleden kwamen de eerste berichten over mogelijke samenwerking met Kroger in de Verenigde Staten. Het liep net even anders en duurde langer. Zanders licht toe (vanwege de coronasituatie via Teams) dat zo’n buitenlandse stap nog niet eenvoudig is: “Wat ik nu ga zeggen klinkt misschien gek: afzet is het probleem niet bij ons. Elke supermarkt die we spreken in het buitenland reageert enthousiast en zegt: doe ons die eieren ook maar. Maar dan begint het verhaal pas, want hoe organiseer je dat, hoe krijg je het geproduceerd? We doen immers nogal wat bij Kipster. Hoe ga je in een ander land voer maken dat voor 95% uit reststromen bestaat? Hoe garandeer je dierenwelzijn, transparantie, klimaatneutrale productie, het grootbrengen van de haantjes? Je wilt dat ook in een ander land het concept helemaal gevolgd wordt. Daar zit veel meer tijd en energie in dan we eerst hadden bedacht.”

Directeuren aangenomen

Om de buitenlandse expansie beter aan te kunnen, was een professionaliseringsslag nodig, vertelt Zanders. Er kwamen een algemeen directeur en een commercieel directeur bij. “We zijn als vier compagnons begonnen en nog steeds allemaal betrokken bij het bedrijf. Ieder brengt zijn eigen sterke punt in. De een kan heel goed het bedrijf operationeel runnen, de ander is goed in communicatie, de derde zit goed in het onderwerp duurzaamheid en in netwerken en mijn rol is vooral die van verbindende factor plus visie-ontwikkeling en conceptbewaking. Dat is samen ondernemen: kijk waar je goed in bent en doe wat je leuk vindt, maar erken ook wat je nog nodig hebt.

Hoe anders is het om in de Verenigde Staten zo’n onderneming op te zetten? Zanders: “Dat is anders, maar niet totaal anders. Ook daar zijn reststromen waar we gebruik van willen maken. Alleen, Amerikanen eten anders dan Europeanen, dus zijn de reststromen daar ook anders. Een voorbeeld? Nou, denk bijvoorbeeld aan popcorn. Wat hier wel eens vergeten wordt over Amerika: net als Europa bestaat dat uit heel veel staten, die ook allemaal eigen regels hebben. Wij gaan produceren in Indiana, maar onze afzet zit aan de Oost- en de Westkust. Belangrijke reden daarvoor is dat MPS Egg Farms, onze partner, daar zit. Dat is een heel grote kippenboer en hoofdleverancier van Kroger. Maar een andere reden is dat het heel moeilijk is om vergunningen te krijgen in die dichtbevolkte afzetgebieden.”

Ik wil in verschillende werelddelen laten zien dat het model van Kipster sociaal en economisch werkt

Wat is je stip op de horizon, waar wil je met Kipster over tien jaar staan?

“Ik wil in verschillende landen en verschillende werelddelen laten zien dat het model van Kipster sociaal en economisch werkt. Hoe ver we daarmee in tien jaar zijn, weet ik natuurlijk niet. Een andere doelstelling: als de visie van Kipster uitkomt, gaan we vanzelf ook minder dierlijke producten produceren en consumeren. Dat wil ik ook uitdragen. Stel, over tien jaar zitten er een miljoen kippen in Kipster, maar we eten met zijn allen evenveel dierlijke producten, dan vind ik het niet gelukt.’

Expansie in Europa

Kipster zet nu de stap naar de Verenigde Staten, maar dichterbij wordt ook hard gewerkt aan uitbreiding. Binnen Nederland is er mogelijk groei op komst, vertelt Zanders. “Ons contract met Lidl loopt oktober volgend jaar af. We zijn bezig met vervolggesprekken. Ik sluit niet uit dat er verlenging komt en dat we in de komende jaren kunnen uitbreiden in Nederland. We mogen zeker niet mopperen op dit moment, gaat best wel de goeie kant op mag ik wel zeggen.”

Zijn de beide stallen in eigen land van het bedrijf zelf, voor vestigingen in het buitenland zoekt het partners die in licentie of als franchise de productie zelf gaan doen. Momenteel zijn er serieuze gesprekken gaande in Duitsland, België, Frankrijk en Engeland. Zanders verwacht dat in twee daarvan eind volgend jaar of begin 2023 gestart kan worden. “Net als in de VS is het probleem niet de afzet, maar de organisatie van de productie. Een van de moeilijkste dingen is de juiste partner vinden. We moeten nu beslissen of we voor tien jaar met elkaar in zee gaan. Daarvoor is over en weer vertrouwen nodig.” Daarnaast noemt hij vergunningverlening als lastig te nemen hobbel. “Ze zeggen wel eens dat het in Nederland een crime is om een vergunning te krijgen, nou dat is in landen om ons heen niet anders.”

Ik hoef niet per se eieren te produceren, ik wil bijdragen aan een verantwoord voedselsysteem

Wat is je persoonlijke doel als ondernemer, wat is je drive?

“Ik hoef niet per se eieren te produceren. Ik wil bijdragen aan een verantwoord voedselsysteem en aan verantwoorde voeding van de wereld. En ik loop continu te kijken waarom doen we het zoals nu en kan het anders. Nu vind ik dat we met Kipster een heel goed concept hebben waarin dieren een rol spelen in verantwoorde voedselvoorziening. Als mensheid moeten we goed nadenken wat we doen met productiedieren en waarom. Eigenlijk is echt diervriendelijke dierlijke commerciële productie onmogelijk. We hebben de plicht om daarover na te denken. Als het zonder zou kunnen, waarom doen we dat dan niet? Dat geldt ook voor Kipster. Ons vertrekpunt is nu: reststromen verwerken met kippen en dat zo diervriendelijk mogelijk. Maar mijn persoonlijke doelstelling gaat verder. Hoe zou het kunnen zonder productiedieren?”

Zie je het inderdaad gebeuren dat de dierlijke productie verdwijnt?

“Op den duur wel, daar ben ik van overtuigd. Maar ik weet natuurlijk niet hoe lang dat duurt. Ik denk wel serieus dat mensen over 100, 200 jaar denken: wat ze destijds deden met productiedieren, dat snappen we eigenlijk niet.”

Terug naar het nu. Hoe kijk je tegen de vogelgrieprisico’s aan? Op het Caring Congres van Caring Vets en Caring Farmers, waar jij bij deze laatste een van de bestuurders van bent, sprak viroloog Thijs Kuiken van de Erasmus Universiteit. Die pleit voor radicale maatregelen zoals het drastisch verkleinen van de veestapel en kleinere houderijsystemen.

‘Ik weet niet wat de oplossing is. Wij zijn met Kipster eigenlijk relatief kleinschalig, met 24.000 dieren per stal. Thijs Kuiken is wel eens bij onze stal in Beuningen geweest. Hij zei dat vanuit zijn gezichtspunt als viroloog 3.000 kippen in zo’n stal de max is. Dat was voor mij wel even slikken. Ik weet heel goed dat je het als pluimveehouder met die aantallen niet gaat redden. Zo is het ook met het idee om pluimveehouderij uit waterrijk gebied weg te halen. Vanuit virologisch standpunt een goed idee, maar je kunt niet zomaar tegen een boer zeggen: stop er maar mee. Dat is dus iets voor de politiek. Die moet het op een nette manier regelen.’

Hoe zien collega-boeren jou? Jouw visie wijkt in veel opzichten nogal af van de heersende opvattingen in de sector.

“Als we een op een praten kan ik prima met iedereen door een deur, heb ik nooit met iemand ruzie. Verschil van opvatting, dat kan heel goed. Maar in het publieke debat en op sociale media kom ik er af en toe wel een beetje bekaaid af. Nou ja, dat is dan maar zo, dat kan ik ook niet helpen. Ik lees bijna nooit meer reacties tegenwoordig, en al helemaal geen anonieme. Als ik ergens een hekel aan heb, dan daaraan. Maar inderdaad, ik heb mijn visie en draag die uit. We moeten in mijn beleving naar een ander voedselsysteem toe. Vriendelijker voor het klimaat, biodiversiteit, mens én dier en daar wil ik wel graag actief aan bijdragen.”

Pluimveebedrijf Kipster is bezig met het ontwikkelen van een plantaardig ei.