Draagt bio bij aan klimaatwinst wereldwijd?

Als gevolg van een lagere opbrengst bij biologische landbouw ligt de uitstoot van emissies per kilo product op een gelijk of hoger niveau ten opzichte van gangbaar. De uitstoot per hectare is wel lager.

Groei van het biologisch landbouwareaal in Nederland draagt bij aan een vermindering van de broeikasgasemissies in zowel de akkerbouw als melkveehouderij. Ook versterkt het de natuur. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit een rapport ‘Het perspectief van biologische landbouw’ opgesteld door Wageningen UR. Wel plaatst de universiteit een aantal belangrijke kanttekeningen. Zo daalt bij biologische landbouw de voedselproductie en dat is ongunstig voor de uitstoot van emissies per kilo product.

Nationaal actieplan voor 15% biologisch

Nederland heeft naar aanleiding van Brussels beleid een nationaal actieplan voor biologische productie en consumptie opgesteld. De ambitie is om te komen tot een biologisch landbouwareaal van 15% in 2030. Het Nederlandse landbouwareaal was in 2021 1,8 miljoen hectare groot. Daarvan was 76.000, of 4%, biologisch. Van deze 76.000 hectare is 19.500 hectare akkerbouw en vollegrondsgroenten en 56.600 hectare melkveehouderij. Wageningen onderzocht in opdracht van het landbouwministerie de effecten van een groter biologisch areaal op klimaat, natuur en dierenwelzijn.

Uitstoot per kilo biologisch product hoger

Hoewel het vergroten van het biologisch landbouwareaal bijdraagt aan het verminderen van de broeikasgasemissies in Nederland is het volgens de onderzoekers maar de vraag of het per saldo leidt tot netto klimaatwinst in Europa of wereldwijd. Zo ligt de melkproductie bij bio gemiddeld 23% lager ten opzichte van gangbaar. Bij akkerbouwgewassen en vollegrondsgroenten daalt de opbrengst per hectare bij bio, afhankelijk van het gewas, met 14 tot 36% ten opzicht van gangbaar. De uitstoot van broeikasgassen bij biologische akkerbouw per kilo product ligt daardoor 0 tot 15% hoger ten opzichte van gangbaar, en bij vollegrondsgroenteteelt is dit zelfs 35 tot 45% hoger. In de melkveehouderij is de uitstoot van broeikasgassen per kilo melk vrijwel gelijk aan gangbaar.

Biologisch versterkt natuur

Uitbreiding van het biologisch areaal draagt bij aan het versterken van de natuur in Nederland. Dit is een gevolg van minder nitraatuitspoeling, minder ammoniakemissie, minder gebruik van diergeneesmiddelen en gewasbescherming en meer biodiversiteit op bedrijven. Wat betreft de biologische akkerbouw is de nitraatuitspoeling over het algemeen lager dan op gangbare bedrijven. Wat betreft de ammoniakemissie zijn op basis van beschikbare data geen eenduidige conclusies te trekken over verschillen in emissie tussen gangbare en biologische bedrijven.

In de melkveehouderij is de ammoniakemissie in het veld en uit de stal bij biologische bedrijven lager dan bij gangbare bedrijven. Dat komt simpelweg door minder inputs als kunstmest en krachtvoer en door meer weidegang. Per hectare ligt de ammoniakemissie op biologische melkveebedrijven ruwweg 40 tot 50% lager ten opzichte van gangbare melkveehouders. Per kilo melk ligt de ammoniakemissie echter minimaal een derde deel hoger bij biologische melkveebedrijven ten opzichte van gangbaar. Dat komt door een lagere melkproductie per koe en een lagere stikstofefficiëntie van de veestapel bij biologische melkveebedrijven.

Effect van bio op dierenwelzijn onduidelijk

Een vergroting van het biologisch areaal zou kunnen bijdragen aan het verhogen van dierenwelzijn in Nederland, maar op dit moment is dit volgens Wageningen nog onvoldoende met onderzoek te onderbouwen. Biologische melkveehouders scoren gemiddeld genomen hoger in aantal uren weidegang per jaar dan de gangbare melkveehouders. Ook krijgen biologische koeien gemiddeld meer ruimte in de stal. Of zich dat daadwerkelijk vertaalt in een beter welzijn is in Nederland nog nooit goed onderzocht.

Weinig vraag naar biologische producten

Het onderzoek noemt een aantal belemmeringen voor groei van het biologisch areaal. Belangrijkste punt is dat er nog te weinig vraag is naar biologische producten. Ook de beschikbaarheid van voldoende grond voor omschakeling en de beschikbaarheid van voldoende biologische mest zijn belangrijke bottlenecks.

De onderzoekers adviseren onder meer de vraag naar biologische producten stevig te stimuleren. Daarbij is meer onderzoek nodig om bijvoorbeeld de gevolgen van biologisch voor het klimaat beter in kaart te brengen. Verder zou het landbouwministerie samen met provincies extra grond beschikbaar kunnen stellen voor gangbare bedrijven die willen omschakelen naar biologisch.