Erwteneiwit steeds gewilder en Emsland Group weet waarom

De erwt is met zijn opmerkelijke eigenschappen de opkomende ster in de wereld van vleesvervangers. Het Duitse Emsland Group speelde een cruciale rol bij deze opmars. Al sinds 2001 rollen er jaarlijks zo’n 150.000 ton erwten over de band om onder andere te worden verwerkt tot het nieuwe goud: erwteneiwit. Als het aan Emsland ligt, komen die erwten straks meer uit de regio, ook uit Nederland.

De gele erwt is de snelst groeiende eiwitbron voor plantaardige vleesvervangers, meldde het Financieele Dagblad in 2021. Uit recenter onderzoek van Innova Market Insights blijkt dat erwteneiwit in de periode juli 2017 tot juni 2022 het meest werd gebruikt in nieuwe producten met plantaardige eiwitten. En die opmars in de eiwittransitie duurt voort. De grootste producenten zijn Canada en China. Dichter bij huis is Duitsland een grote producent. Bij Emsland Group, met het hoofdkantoor net over de grens in Emlichheim, weten ze daar alles van. Zij kennen het geheim van de erwt al ruim twintig jaar.

Het ooit door aardappelboeren opgerichte agrarische concern verwerkt erwten sinds 2001 op twee locaties: in Emlichheim en Golßen. De reden was puur praktisch, vertelt afdelingshoofd grondstoffen Jan Schots: Emsland zocht een bijverdienste, om de fabrieken draaiende te houden in de periode januari-augustus, als er geen of nauwelijks aardappelen worden verwerkt. De installaties zijn bovendien in korte tijd eenvoudig aan te passen aan het proces van schoonmaken, fijnwrijven, filteren en drogen van erwten.

Erwt verwerkt tot proteïne-isolaat

De erwten werden in de eerste jaren verkocht als vee- en visvoer. Die afzet veranderde geleidelijk toen de vraag naar erwtenzetmeel en -vezels vanuit de bakkerij- en zoetwarenindustrie, maar ook vanuit de papier- en textielproductie, groeide. Nog steeds was eiwit een bijproduct. Maar door in het laboratorium voortdurend te innoveren, ontstond stapje voor stapje een steeds hoogwaardiger product uit de erwt, het zogeheten proteïne-isolaat. Dit beige poeder wordt verkocht voor sportvoeding zoals shakes en repen, maar wordt de laatste jaren ook in toenemende mate verkocht als grondstof voor plantaardige alternatieven voor vlees.

De populariteit van de erwt zit ’m in het feit dat de vrucht alles precies in de juiste verhoudingen heeft. Bovendien bevat hij vrijwel geen stoffen die allergieën veroorzaken. Nog beter is dat de smaak vrij vlak is en de kleur aan de bleke kant. Juist die eigenschappen maakt de erwt zo geschikt als proteïnebron voor vleesvervangers.

Maar waar komen al die erwten vandaan? Schots: “In Duitsland – vooral in het Oosten – wordt op zo’n 100.000 hectare erwten geteeld, verreweg het merendeel voor veevoer. Een klein deel gaat naar ons op contract. Maar we verwerken jaarlijks 150.000 à 160.000 ton. Dus het merendeel kopen we in via de tussenhandel, die het op zijn beurt betrekt uit de gehele EU.”

Erwtenteelt ideaal rotatiegewas

Teeltbegeleider Klaas Wijnholds vertelt waarom erwten zo’n mooi gewas zijn om te telen en dat het jammer is dat boeren in Nederland erwten alleen om de subsidie telen. “Om te beginnen is het klimaat er geschikt voor. Sojabonen telen gaat hem in Nederland niet worden. Ik was begin september in Frankrijk, maar daar waren de sojabonen nog niet eens geoogst, terwijl ze daar toch een mooie zomer hebben gehad. Bonen oogst je in de tweede, derde week van september. De erwtenoogst is vroeger; eind juli, begin augustus. Daarna gaat er een groenbemester op het land. Daar krijgt de boer ook weer subsidie voor. De erwtenteelt heeft dus een korte teeltduur en is een ideaal rotatiegewas.”

Hoe meer we zelf kunnen laten telen, des te beter wij die kwaliteit kunnen garanderen

Teler krijgt vaste prijs voor erwten

Tweede voordeel is dat de boeren een vaste prijs voor de erwten krijgen. De teeltbegeleider geeft toe dat de opbrengsten, als gevolg van de weersomstandigheden, dit seizoen wat tegenvielen: gemiddeld 2 ton per hectare waar dat normaliter 3 à 6 ton is. Toch kiest een boer liever voor granen, omdat hij daar vertrouwd mee is. Daarom is het streven van Emsland Group een prijs te bieden die een vergelijkbaar saldo oplevert als wat een boer met de graanteelt bereikt. “Een ander voordeel is dat je weinig bemestingskosten hebt, omdat de erwt een vlinderbloemig gewas is. Ze halen stikstof uit de lucht en slaan dit op in de grond. Dat hoef je dus niet te strooien en dat was met de extreem hoge stikstofprijzen afgelopen voorjaar mooi meegenomen.”

In Nederland krijgen boeren dit jaar € 1.995 (regio 1) subsidie voor de teelt, maar daarvoor moet een aantal extra maatregelen worden genomen die onder de eco-regelingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) vallen. Daar zitten wat meer haken en ogen aan, aldus Wijnholds. “In Nederland hadden we dit jaar bij zo’n tien boeren erwten op contract, hier in de grensstreek in Duitsland bij zeventien boeren.”

Er is nog een reden waarom Emsland meer erwten op contract wil telen. Schots: “Alles wat wij moeten inkopen via de handel, daar hebben we nauwelijks zicht op. Wijnholds vult aan: “Hoe meer we zelf onder contract kunnen laten telen, des te beter wij de kwaliteit van onze producten kunnen garanderen. Wij leggen bijvoorbeeld contractueel vast met telers welke werkzame stoffen we niet in onze erwten willen.”

Kanttekening

De teeltbegeleider plaatst een kanttekening bij de ontwikkelingen in Nederland. “Start-ups die iets doen met de eiwittransitie, schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar hoe lang houden zij stand? Of er is bijvoorbeeld een opleidingsinstituut dat een proef doet met erwtenteelt. Het liefst regionaal. Maar dan wordt zo’n project zo klein, dat zet geen zoden aan de dijk. Kortom, er zit een enorm gat tussen wat er allemaal wordt bedacht en wat er van de akker komt. Want die erwten moeten worden geteeld en verwerkt, dat kost geld. En de prijs die uiteindelijk moet worden betaald voor plantaardige producten, is dan te hoog. Daarom zie je nu al een jaar een zekere stagnatie in de afzet van vleesvervangers.” Wil je die producten betaalbaar maken, zegt Wijnholds, dan moet je de teelt grootschaliger aanpakken.

Er zit een enorm gat tussen wat er wordt bedacht en wat er van de akker komt

Kostbaar isolaat

Regionale teelt is natuurlijk duurzamer. Maar wat volgens Schots en Wijnholds pas echt duurzaam is, is het verwerkingsproces van de erwt. Want alles wordt verwerkt en vind een bestemming in de dier- of in de humane consumptie: omhulsel, vezels, zetmeel en eiwit. In het laboratorium worden de eigenschappen van het eiwitconcentraat voortdurend verder verfijnd tot een optimale basisgrondstof voor vleesvervangers. De kennis van Emsland Groep reikt inmiddels zover dat bedrijven hun medewerkers naar Emlichheim sturen voor een cursus, om te leren hoe ze het erwteneiwit moeten toepassen in hun plantaardige vleesvervangers.