EU zegt Londen de wacht aan over Noord-Ierse Brexit-wet

Noord-Ierland is, al sinds het VK in 2016 besloot uit de Europese Unie te stappen, een hoofdpijndossier. Dit noordelijke deel van het Ierse eiland behoort tot het Verenigd Koninkrijk, terwijl het zuidelijke deel de Republiek Ierland is. Doordat Ierland in de EU is gebleven en het VK eruit stapte, dreigde een harde grens terug te keren die beide Ierse ‘landen’ weer zou scheiden. Dat zou onvermijdelijk leiden tot het terugkeren van de spanningen die in het verleden tot harde en gewelddadige onlusten hebben geleid.

Gedetailleerde afspraken over handel

Om problemen te vermijden en de intensieve handel, ook met name in vee, melk en andere landbouwproducten, tussen beide ‘landsdelen’ op gang te houden, zijn gedetailleerde afspraken gemaakt in het zogeheten Noord-Ierse protocol. Noord-Ierland blijft weliswaar Brits, maar is voor de handel niet-Brits en feitelijk EU. Daardoor wijken de regels daar niet af van die in EU-land Ierland en kan de handel vrij op gang blijven. Maar die regels kunnen wel afwijken van die in de rest van het VK, dat al evenzeer intensief handelt met Noord-Ierland, al was het maar om de vele Britse winkels daar te bevoorraden. Die goederenstroom tussen VK en Noord-Ierland is sinds Brexit daarom onderworpen aan controles, die vanwege de door de EU beleden goodwill tot nu toe niet al te intensief zijn.

Maar die formele scheiding binnen ‘zijn’ land zit Brexit-profeet Johnson altijd al dwars. Dat geldt zeker ook voor zijn Noord-Ierse vrienden, die mede daarom weigeren aan de – uiterst gevoelige – gezamenlijke regering daar mee te doen. Johnson wil daarom eenzijdig het door hem zelf getekende protocol opzeggen. Hij heeft voorgesteld de handel in Britse producten die in Noord-Ierland blijven, vrij te laten en alleen wat daar verder gaat naar Ierland aan controles te onderwerpen, een praktische scheiding in een groene en een rode baan. Voor de EU dreigt daarmee een onbewaakte achterdeur waarmee ook producten uit bijvoorbeeld China via de Noord-Ierland-route binnen kunnen komen.

Juridische procedures tegen VK

De Europese Commissie probeert al jaren Johnson te paaien door zo soepel mogelijk te blijven. Maar nu de premier toch doorslaat, gaat Brussel in eerste instantie juridische procedures tegen het VK rond inbreuken op de Brexit-afspraken, die eerder uit goede wil waren geschorst, weer op gang brengen. Ook worden nieuwe rechtszaken tegen de Britten voorbereid. Uiteindelijk zou Brussel toch invoerrechten en -quota in kunnen voeren voor Britse producten waarmee een ware handelsoorlog op gang zou komen.

Voorlopig blijft het bij dat alles op verbaal wapengekletter. Johnsons plan is nu nog niet meer dan een wetsvoorstel dat vooral in het anti-Brexit gestemde House of Lords, de Britse senaat, op veel weerstand en een langdurige discussie kan rekenen. Maar de Commissie laat liever nu alvast weten wat er op de agenda staat, mocht het plan ergens volgend jaar toch realiteit worden.