Rli: overheid moet actievere rol spelen in duurzame financiering

Concreet zouden banken bijvoorbeeld hun rekenmodellen voor financieringsaanvragen moeten aanpassen aan duurzamere bedrijfsmodellen. Dat zegt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in een advies aan de rijksoverheid.

Rli zocht in zijn advies antwoorden op de vraag welke mogelijkheden de Nederlandse overheid heeft om financiële instellingen zodanig te sturen dat zij anticiperen op een duurzame economie en bijdragen aan de transitie daarnaartoe. Het beprijzen of verbieden van negatieve duurzaamheidseffecten zijn daarvoor volgens de raad belangrijk, maar niet voldoende.

Aanpassing rekenmodellen nodig

Rli pleit onder andere voor aanpassing van de rekenmodellen die financiële instellingen gebruiken bij het beoordelen van financieringsaanvragen. De huidige rekenmodellen zijn vaak nog gebaseerd op data van bestaande traditionele bedrijven. Financiële instellingen moeten nieuwe data verzamelen –bijvoorbeeld met hulp van Wageningen UR en het CBS- van duurzamere bedrijfsmodellen en daarbij meer kennis en kunde in huis halen om nieuwe op duurzaamheid gerichte aanvragen goed te kunnen beoordelen.

Expertise is ook nodig om te zorgen voor een goede balans in waardering tussen de verschillende duurzaamheidsdoelen en bijvoorbeeld niet alleen te focussen op de reductie van de CO₂-uitstoot. De Rli adviseert met de VN-Werelddoelen voor duurzame ontwikkeling als leidraad.

Rli ziet als barrière voor verduurzaming een focus op kortetermijnrendement bij de financiële instellingen

Rli-raadslid, en voorzitter van de adviescommissie, Jeanet van Antwerpen denkt niet dat de financiële risico’s van banken gaan toenemen als zij hun rekenmodellen moeten aanpassen, al bevinden de instellingen zich in een soort van tussenfase. “We weten dat het verdienvermogen van duurzame bedrijfsmodellen gaat stijgen en het verdienvermogen van niet-duurzame bedrijfsmodellen gaat afnemen”, zegt Van Antwerpen. “Dan is het logisch dat financiële instellingen anticiperen op een transitie naar een duurzamere economie.”

Het risicoprofiel van banken zou volgens haar juist groter worden als zij niet anticiperen op de ‘onvermijdelijke transitie’ naar een duurzamere economie. Natuurlijk moeten financiële instellingen financieringsaanvragen ook blijven beoordelen op risico en rendement. “Er moet sprake zijn van een goed verdienmodel. Maar nu constateren we dat bepaalde aanvragen al op basis van eisen in het voortraject niet in aanmerking komen voor financiering.”

Barrières en aanbevelingen duurzame financiering

Rli signaleert in de financiële sector naast verouderde rekenmodellen meer barrières voor de transitie naar een duurzame economie: een focus op kortetermijnrendement bij de financiële instellingen, regels en toezicht die te weinig gericht zijn op verduurzaming, een oververtegenwoordiging van staatsobligaties in de beleggingen van pensioenfondsen en een versnipperd overheidsaanbod van duurzame financieringen en projectondersteuning.

Vanwege deze obstakels verwacht de raad niet dat de financiële sector in Nederland de benodigde stappen naar een duurzame financiering zelf kan zetten. Naast het aanpassen van de rekenmodellen en het in huis halen van de nodige kennis pleit de raad voor een grotere rol van verduurzaming in de regels voor toezicht op de financiële sector. Dat zou kunnen door ervoor te zorgen dat de Nederlandse Bank en de Autoriteit Financiële Markten ook toezicht houden op de duurzaamheidseffecten van financiering en door de hoogte van de belasting die banken betalen afhankelijk te maken van hun duurzaamheidsprestaties.

Duurzame beleggingen in nieuw pensioenstelsel

Ook ziet de Rli kansen voor stimulering van duurzame beleggingen in het nieuwe pensioenstelsel. Pensioenfondsen zouden vaker kunnen kiezen voor duurzame beleggingen in Nederland, bijvoorbeeld in energie-infrastructuur en duurzaam vastgoed. Ook de verduurzaming van de landbouwsector zou daar volgens Van Antwerpen prima in passen. “We zien dat pensioenfondsen veel belang hebben bij een gedifferentieerde portefeuille. Daar zou wat ons betreft prima een fonds inpassen waarin verschillende duurzaamheidsprojecten in de landbouw zijn gebundeld.

Als laatste adviseert de Rli de oprichting van een volwaardige nationale investeringsinstelling om meer langlopende financiering beschikbaar te krijgen voor duurzame economische projecten, maar ook om regie te kunnen voeren op de samenwerking met private partijen bij de opschaling van de duurzaamheidstransitie. Hiervoor hoeft volgens de Rli geen nieuwe organisatie te worden opgericht. Het bundelen en versterken van verschillende bestaande instellingen en instrumenten zou volstaan.