Zuid-Afrika verbiedt vleesbenamingen voor vleesvervangers

‘Een poging om de plantaardige industrie te schaden’ en ‘een grote stap achteruit in de strijd tegen klimaatverandering’. Met die woorden omschrijft Proveg Zuid-Afrika het besluit van het Ministerie van Landbouw, Landhervorming en Plattelandsontwikkeling (DALRRD) in het Afrikaanse land om vleesbenamingen niet langer toe te staan voor plantaardige vleesvervangers.

De reactie van Proveg is niet verwonderlijk. De organisatie bepleit een meer plantaardig dieet en voert hier een actieve lobby voor. In de discussie die in meerdere landen gevoerd wordt, staan organisaties als Proveg en producenten van vleesvervangers lijnrecht tegenover de vleesindustrie.

Productnamen voorbehouden aan verwerkte vleesproducten

Het DALRRD stuurde vorige week een brief aan ‘alle verwerkers, importeurs en retailers van vleesvervangers’. Daarin stelt het dat het constateert dat er momenteel veel vleesvervangers worden aangeboden met productnamen die voorgeschreven zijn voor verwerkte vleesproducten.

In de brief worden onder andere als voorbeelden genoemd plantaardige gehaktballen, vegan nuggets, vegan bbq ribs, plantaardige braadworst en champignon biltong (biltong is gedroogd en gezouten vlees dat veel wordt gegeten in Zuid-Afrika). In een verordening is vastgelegd dat deze benamingen alleen gebruikt mogen worden voor bewerkt vlees. Vleesvervangers vallen hier niet onder. In de brief stelt het ministerie dat het alle vleesvervangers die wel dergelijke namen hebben in beslag zal nemen.

Just Egg uit de schappen

De discussie in Zuid-Afrika beperkt zich niet alleen tot vlees. Begin juni ontving supermarktketen Woolworths een brief uit naam van de overheid dat het product Just Egg, een eivervanger, dat in de schappen lag, niet verkocht mocht worden met ‘egg’ in de naam omdat het misleidend zou zijn. De supermarkt moest de producten met deze naam ook uit zijn schappen verwijderen.

De discussie over het gebruik van namen van dierlijke producten voor plantaardige alternatieven speelt niet alleen in Zuid-Afrika. Vorig jaar startte in Australië een publiek onderzoek naar het gebruik van vleestermen op verpakkingen van vleesvervangers. In februari 2022 kwam het onderzoek, dat onder leiding stond van politicus en voormalig slagerij-eigenaar Susan McDonald, naar buiten. Eén van de aanbevelingen die de commissie doet aan de Australische overheid is om het geven van ‘vleesnamen’ aan vleesvervangers aan banden te leggen. Onduidelijk is nog of dit gaat gebeuren.

In de EU is de knoop in 2020 doorgehakt. Toen stemde het Europees Parlement tegen voorstellen om het gebruik van vleesnamen voor plantaardige producten af te schaffen. Vleesvervangers mogen hier dus ‘burger’ en ‘worst’ genoemd worden. Zuivel-gerelateerde namen mogen echter niet gebruikt worden voor zuivelalternatieven, zo besloot de EU op hetzelfde moment.

Vleesindustrie versus producenten vleesvervangers

Aan de ene kant van deze discussie staat over het algemeen de vleesindustrie. Daar recht tegenover staan de producenten van vleesvervangers en organisaties als Proveg die pleiten voor een meer plantaardig dieet. Het argument dat de vleesindustrie aanvoert voor het verbieden van het gebruik van vleesnamen is dat het verwarrend is voor consumenten wanneer plantaardige producten namen als ‘gehaktbal’ of ‘worst’ hebben. Aan de andere kant worden onderzoeken aangehaald waaruit zou blijken dat het grootste deel van de consumenten nog nooit heeft misgegrepen door de vleesnamen op de vleesalternatieven.

Ook in Zuid-Afrika staan de partijen tegenover elkaar. Proveg beschuldigt in de Just Egg-zaak de eierindustrie van het beschermen van zijn marktaandeel in plaats van het beschermen van de consument. Tegelijk stelt de organisatie erop aan te dringen bij de Zuid-Afrikaanse regering om het besluit ongedaan te maken ‘om een levendige en innovatieve plantaardige sector aan te moedigen’.