Groenpact: Zo draagt digitalisering bij aan duurzame voedselproductie

Tijdens het Food For Teachers Event in Ede, dat Groenpact organiseerde, hebben Bart van de Beek en Ryanne Rustenburg een workshop gegeven over trends, digitalisering en innovatie in food. Groenpact is een innovatieplatform en samenwerkingsverband voor het bedrijfsleven, onderwijs en overheid. Er zijn vier versnellingsprogramma’s: arbeidsmarkt, kennisdelen, internationaliseren en digitalisering & technologie.

We hebben zowel mensen nodig die verstand hebben van een plantje of een beestje als van technologie

Bart van de Beek, ambassadeur Digitalisering en Technologie, licht toe: “Onze doelstelling is ervoor zorgen dat iedereen met een groene opleiding digitaal en technisch vaardig is op zijn niveau en in zijn vakgebied.” Dat is volgens hem heel belangrijk. “We hebben zowel mensen nodig die verstand hebben van een plantje of een beestje als van technologie. Een mbo-student dierverzorging vindt het misschien van nature niet leuk om met sensoren te werken, maar als zo’n sensor iets kan vertellen over het welzijn van de dieren, dan is de toepassing ervan wel belangrijk.”

“Met Groenpact nemen we in eerste instantie docenten en in tweede instantie de studenten mee in de digitale en technologische ontwikkelingen. Denk daarbij onder meer aan drones, sensoren, kunstmatige intelligentie en robotica”, aldus Van de Beek.

Digitalisering niet alleen bij kwaliteitscontrole

Digitalisering speelt al langere tijd een rol in de voedingsmiddelenindustrie, weet hij. “In het verleden werd digitalisering vooral ingezet op het gebied van kwaliteitscontroles en voedselveiligheid. Inmiddels wordt de technologie ook toegepast voor een duurzamere productie”, aldus Van de Beek. “Bedrijven werken steeds meer met prognoses, zodat allerlei optimalisaties ontstaan. Dat is goed voor de verduurzaming en voedselverspilling en zorgt uiteindelijk ook voor kostenverlaging.”

In dat kader noemt hij digital twin, een digitale weerslag van de fysieke werkelijkheid. “In een fabriek kunnen alle apparatuur en alle processen in kaart worden gebracht. Zo ontstaat een digitale afgeleide van de werkelijkheid. Een soort modelsysteem, dat bedrijven kunnen gebruiken om zaken te optimaliseren. Zo kunnen bedrijven met een digital twin continu zien hoe de productie verloopt zonder daarvoor de fabriek in te lopen. Ook kan snel worden ingespeeld op eventuele veranderingen. Dat is belangrijk voor individuele bedrijven, en in toenemende mate voor complete voedselketens.”

Bedrijven met een digital twin kunnen continu zien hoe de productie verloopt zonder daarvoor de fabriek in te lopen

Dat illustreert hij met een voorbeeld: “Doperwtjes moeten binnen vier uur na oogst in een potje of de vriezer zitten. Op het moment dat geoogst wordt, wil je weten hoeveel doperwten van een hectare afkomen. Stel dat dat de opbrengst 10% hoger ligt dan verwacht, dan is het belangrijk dat de verwerkende fabriek dat weet om daar op te anticiperen. Op die manier kan de uitwisseling van (digitale) informatie helpen om eventuele afwijkingen snel te signaleren en daarop in te spelen.”

“Natuurlijk kan iemand van het bedrijf ook bellen om aan te geven dat de oogst groter is, maar de systemen en afhankelijkheden worden steeds complexer en er komen meer variabelen. Dan is dat op een gegeven moment door ons mensen niet meer te overzien en biedt IT uitkomst.”

Lees ook: OneThird voorspelt houdbaarheid en gaat voedselverspilling tegen

Digitalisering voedselproductie wordt noodzaak

Aan de andere kant is digitalisering van de voedselproductie ook noodzaak, vervolgt Van de Beek. “Er komt nieuwe Europese wetgeving aan, die bedrijven in de keten mede verantwoordelijk stelt voor het doen en laten van de toeleverende schakels. Daardoor wordt de uitwisseling van informatie nog belangrijker.”

Op dat gebied zijn diverse uitdagingen. “Veel ondernemers zullen nog flinke stappen moeten zetten. Dat geldt vooral voor traditionele bedrijven. Ik merk duidelijk dat data en technologie bij startende bedrijven al echt in de genen zitten.”

Ook kunstmatige intelligentie gaat een steeds grotere rol spelen bij de productontwikkeling, aldus Van de Beek. “Grote concerns zoals Unilever maken daar al gebruik van. Zo hebben zij met algoritmes de tijd van productontwikkeling van nieuwe dressings of mayonaise met minder vet en zout, die geen concessies doet op het gebied van smaak, aanzienlijk kunnen verkorten.”

Gezondheid mens en dier voorspellen

Verder ziet hij veel kansen in het voorspellen van de gezondheid. “Koeien kunnen een tag in hun oor krijgen, die aangeeft hoe de koe zich ontwikkelt, ziektes in een vroegtijdig stadium signaleert, de vruchtbaarheid van het dier in beeld brengt en de effecten van voeding op de gezondheid van de koe meet. Dat werkt zo goed dat er nu ook tags op de markt komen voor mensen, die vrij nauwkeurig voorspellen of we ziek worden en hoe we reageren op voeding. Ook is er inmiddels een smartpil die het spijsverteringskanaal meet en het effect van voeding ziet en de effecten van medicatie.”

Voor voedingsmiddelenbedrijven heeft hij de volgende tip: “Onderschat de digitalisering niet. De ontwikkelingen gaan sneller dan we denken. Wees vooral nieuwsgierig naar alle nieuwe mogelijkheden die de technologie biedt.”

Inspelen op trends met digitalisering

Digitalisering is dus een belangrijke trend. In het tweede deel van de workshop vertelt Ryanne Rustenburg, programmamanager van het versnellingsprogramma Digitalisering & Technologie, hoe bedrijven daar het beste mee om kunnen gaan. “Een trend is een richting van verandering, die op drie verschillende niveaus terug te vinden is”, legt ze uit.

“Je hebt maatschappelijke trends die tussen tien en dertig jaar nodig hebben om zich te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan digitalisering, duurzaamheid en globalisering. Het gaat daarbij om de verschuiving in waarden en behoeften van de consument. Waarom vinden veel consumenten duurzaamheid belangrijk? Omdat ze willen dat de aarde gezond blijft en blijft bestaan. Vanuit deze veranderende waarden ontstaan trends in de markt. Productontwikkelaars en bedrijven spelen hier met bepaalde producten op in.” Ze noemt een voorbeeld: “De muisjes van Stadsgenootjes speelt in op genderpluriformiteit. Met deze muisjes vier je niet dat er een jongen of meisje is geboren, maar een nieuw stads- of landgenootje.”

Consumenten willen zich afzetten tegen de steeds groter wordende wereld. Bedrijven spelen daarop in met oer-Nederlandse producten

Een andere maatschappelijke trend is globalisering. “Daardoor willen consumenten zich afzetten tegen de steeds groter wordende wereld. Bedrijven spelen daarop in met oer-Nederlandse producten, waardoor de tompouce in populariteit toeneemt.” Op het gebied van duurzaamheid ziet ze de verschuiving van egocentrisch naar ecocentrisch. “Als reactie daarop gaan mensen consuminderen en kiezen ze voor vleesvervangers. Bedrijven spelen daar op in met productinnovaties, zoals vegetarische tonijn.”

Invloed maatschappelijke trends op foodsector

Vaak hebben grote maatschappelijke trends meerdere vertakkingen die de behoeftes bij de consument aanwakkeren. “Vanwege de duurzaamheidsbehoefte gaan mensen milieubewuster leven”, legt Rustenberg uit. “Daardoor wil men materialen recyclen en hergebruiken. Op het gebied van hergebruik kun je bijvoorbeeld je groenten in de supermarkt niet meer in plastic zakjes verpakken en op het gebied van recyclen zie je bijvoorbeeld nu dat er, naast glas, ook statiegeld wordt geheven op blik.”

Maatschappelijke trends hebben dus ook grote invloed op de foodsector, besluit ze. “Ze zorgen voor een waardeverschuiving bij consument. Dat maakt het ontzettend belangrijk om niet alleen binnen, maar ook buiten je vakgebied te kijken welke grote bewegingen er zijn. Denk goed na over wat die voor jouw bedrijf kunnen betekenen.”