Onderzoek Goed Verpakt: veel out of the box-oplossingen

Hoe kunnen bedrijven hun dilemma’s op het gebied van duurzame verpakkingen oplossen? Deze vraag stond centraal in het twee jaar durende onderzoeksproject Goed Verpakt. Het resultaat: waardevolle aanbevelingen én out-of-the box oplossingen, zoals een nieuw concept voor aardappelsalade.

Over de achterliggende gedachte van het onderzoek Goed Verpakt vertelt Antien Zuidberg, Lector Design Methoden in Food aan HAS Hogeschool: “Alleen al in Nederland gooien we ruim 33 kilo voedsel per persoon per jaar weg. Dat moet anders. Door voedsel slimmer te verpakken, kunnen we voedselverspilling én onnodig verpakkingsafval voorkomen. Binnen het project Goed Verpakt hebben we verschillende partijen, zoals andere HAS green academy, De Haagse Hogeschool en de Hogeschool van Amsterdam en diverse producenten, samengebracht om integraal aan dit onderwerp te werken.”

De centrale onderzoeksvraag was: ‘Hoe kunnen bedrijven in de voedingssector op een meer duurzame manier in de behoefte van de eindgebruiker voorzien, waarbij de gekozen totaaloplossing van de product-verpakkingscombinatie past binnen een circulaire economie en aansluit bij de vereisten van de hele keten?’ Daarbij is gekozen voor drie specifieke aandachtsgebieden voor product-verpakkingscombinaties: aardappelen, groente en fruit, kant-en-klare maaltijden en portieverpakkingen.

Dilemma’s rond duurzame verpakkingen

De studenten hebben als eerste gekeken voor welke verschillende duurzaamheidsdilemma’s de bedrijven staan. Het belangrijkste dilemma op het gebied van duurzame verpakkingen blijkt de keuze tussen gepercipieerde duurzaamheid versus berekende duurzaamheid te zijn. Zuidberg licht toe: “Kies je voor de verpakkingsvorm of het materiaal op basis van de consumentenperceptie of voor doorrekening van de milieu-impact, bijvoorbeeld via Life Cycle Analyses (LCA). Deze uitkomsten komen lang niet altijd met elkaar overeen. Zo is er veel discussie over het gebruik van karton, omdat dit minder recyclebaar is dan sommige andere materialen, zoals glas, blik en PET kunststof, en niet goed bestand is tegen vocht, waardoor er voor bepaalde toepassingen weer een kunststof coating op moet. Ook vraagt de productie van karton veel water en energie. De consument heeft echter de perceptie dat plastic de minst duurzame optie is, mede gevoed door het zwerfafval en plastic soep probleem. De nieuwe Europese wetgeving op single-use plastic treft het hoofddoel (zwerfafval), maar impliceert daarmee dat kunststoffen per definitie niet duurzaam zijn, terwijl dat zeker niet altijd het geval is.”

Ook biodegradeerbare materialen op basis van zetmeel, suikerriet en andere natuurlijke bronnen zorgen voor flink wat kopzorgen. “Deze zijn vaak bedoeld om te worden gecomposteerd, maar worden door afvalverwerkers nog niet geaccepteerd via de papierstroom en de gft-stroom, waardoor ze alsnog bij het restafval belanden. De consequentie is dat consumenten het niet meer begrijpen.”

Een ander belangrijk dilemma is voedselverspilling voorkomen versus minder verpakking: “Uit de casussen bleek dat men soms moet kiezen voor een minder duurzame verpakking, bijvoorbeeld gemaakt van een combinatie van papier en folie wat helemaal moeilijk te hergebruiken is, om voedselverspilling tegen te gaan.”

Ontwerpstudies Goed Verpakt

Naast ketenonderzoek werden tijdens Goed Verpakt ook ontwerpstudies naar duurzame product-verpakkingscombinaties uitgevoerd. “In het kader van Berekende duurzaamheid hebben studenten van De Haagse Hogeschool in opdracht van Greenco een duurzaam alternatief ontworpen voor de bestaande rPET-emmer met 500 gram snacktomaatjes”, blikt Zuidberg terug. “Ze hebben rPET vervangen door karton met gaten, waardoor de opdrachtgever hoger scoort op het gebied van gepercipieerde duurzaamheid van het merk en hun producten, en ook oog heeft voor de behoefte aan transparantie van de verpakking, om te product te kunnen zien.”

Aardappelsalade

Royal Smilde vroeg om een ontwerp voor een nieuwe, duurzamere verpakking voor aardappelsalade die ook aantrekkelijk is voor Gen Z/ millenials. “Daarbij vonden een aantal studentenontwerpteams van de HHS een oplossing door de aardappelsalade niet meer kant-en-klaar aan te bieden. In plaats daarvan stelden ze een oplossing voor waarbij ze de saus voor de aardappelsalade verkochten en consumenten het recept zelf thuis naar eigen inzicht konden afmaken. Bijvoorbeeld door zelf eerst een (al dan niet meegeleverde) portie aardappels te koken en te laten afkoelen. Hierdoor werd het type verpakkingsmateriaal anders en nam ook de benodigde hoeveelheid materiaal af.”

Portieverpakkingen

De keten voor portieverpakkingen voor broodbeleg, suiker en koffiecreamer staat voor een grote uitdaging, weet Zuidberg. “De huidige verpakkingen zijn niet recyclebaar en bevat multilayer halffabricaten. Hierdoor voldoet het niet aan de SUP-wetgeving, die op 1 januari 2024 ingaat. Een oplossing voor de korte termijn is gebruik te maken van mono-PET. Deze oplossing voldoet mogelijk niet meer als de SUP-wetgeving nog wordt aangescherpt. De lange termijn oplossing van een student is een volledig biologisch afbreekbaar cupje van suikerriet (bagasse) met een PLA-coating, en een PLA/PVOH/PLA sealfolie. Ook bedachten de studenten als een mogelijk alternatief een navulbare dispenser voor vloeibaar broodbeleg.”

Ook op het gebied van kant-en-klaarmaaltijden en portieverpakkingen hebben de onderzoekers aanbevelingen. “Aangeraden wordt om kant-en-klaar-maaltijdverpakkingen in de toekomst nog meer uit mono-materialen te maken door de etiketten en sleeves van hetzelfde materiaal te maken als de verpakking. Naar verwachting wordt het in de toekomst mogelijk om de maaltijden te verpakken in gerecycled plastic, waardoor er een meer circulaire verpakkingsketen ontstaat.”

Keten van grote invloed

Door enkele AGF-ketens door te lichten, is tot slot de integrale duurzaamheid onderzocht van product-verpakkingscombinaties in de foodsector. “De verpakking heeft slechts 4 of 5 procent invloed op de integrale duurzaamheid van een product”, legt Zuidberg uit. “Misschien is er meer winst te halen in verbetering van de hele keten. Door voedselverspilling aan te pakken kun je veel meer impact maken. Bovendien sta je door samen te werken sterker en blijken oplossingen voor uitdagende verpakkingsvraagstukken ineens wél mogelijk.”

Ga vanuit intrinsieke motivatie met andere ketenpartijen in gesprek om inzichten te krijgen en goede afspraken met elkaar te maken over vervolgstappen, adviseert ze bedrijven. “Maak afspraken met afnemers, pas verpakkingen aan op resten die achterblijven in de verpakking en op goed afgestemde portiegrootten. Verduidelijk hoe het product na opening bewaard moet worden. Gebruik een THT- én een TGT-datum en maak voor het voorkomen van voedselverspilling ook afspraken in de keten en met retailers over de gewenste breedte/diepte van het assortiment en het kalenderaanbod van AGF-producten.”

Ook heel belangrijk: “Kies waar mogelijk voor een herbruikbare verpakking. Werk samen met anderen om te zorgen voor uniformiteit en een handige retourinname. En ga bij je verpakkingskeuze altijd uit van de berekende duurzaamheid (LCA’s) en pas daar de branding op aan.”