Lage btw groente en fruit verandert ‘hamsterbrein’ mens niet

Een nultarief voor btw op groenten en fruit kost de staat maximaal € 1 miljard, levert een extra groenten- en fruitconsumptie op van 4%, heeft een positief gezondheidseffect, maar verandert niets aan het menselijk hamsterbrein.

Kinderarts en hersenonderzoeker Felix Kreier (Onze Lieve Vrouwen Gasthuis, Amsterdam) maakte maandag 12 juni in gesprek met de Tweede Kamer duidelijk dat het menselijk brein zich als een hamster gedraagt en nog niet is toegerust op een overvloed aan voeding. “Onze hersenen zijn gedreven om ruime energiereserves op te slaan. We zijn niet gemaakt voor de overvloed waarin we leven”, legde Kreier uit.

Laag btw-tarief groente en fruit stapje in goede richting

Toch vindt hij een laag btw-tarief op groenten en fruit een stapje in de goede richting. Hij zegt erbij dat de overheid ook aan moet geven dat dat gebeurt omdat het gezond is. “Soms moet je de mens betuttelen.” Hij legde met schrijnende voorbeelden uit zijn praktijk uit hoe zwaar overgewicht het leven van jongeren kan ontwrichten en de gezondheid kan schaden. Elk stapje om daarin een kentering teweeg te brengen, juicht hij toe.

Maar als het gaat om de beïnvloeding van menselijke impulsen, zal een lager btw-tarief weinig invloed hebben. Toch zijn gezondheids- en gedragswetenschappers het er wel over eens dat een vergroting van de groenten- en fruitconsumptie als gevolg van een lagere prijs gezondheidseffecten heeft. Al is alleen een nultarief voor groenten en fruit onvoldoende om het probleem van een toenemend overgewicht tegen te gaan.

Er is een mix van maatregelen nodig, legde onderzoeker Maartje Poelman van Wageningen UR uit. “Al wordt maar een heel klein percentage mensen ziek, dan hebben we het wel over heel grote aantallen.” En dat geldt ook andersom. 4% meer groenten- en fruitconsumptie lijkt niet veel, maar op de grote aantallen mensen heeft dat wel degelijk een effect.

Lees ook: Lectoren: prijsmaatregelen bevorderen gezonder eten

Moeilijk onderscheid verse of ingeblikte groente

De bezwaren tegen het nultarief zijn vooral juridisch en belastingtechnisch van aard. Zo is het volgens Toon Vroon van de Belastingdienst heel moeilijk een handhaafbaar onderscheid te maken tussen bij voorbeeld verse in ingeblikte producten. De Europese belastingrechtspraak zegt dat voor de consument vergelijkbare producten onder hetzelfde btw-regime moeten vallen.

Fiscalist Fons Overwater denkt dat dat onderscheid wel te maken is. Hij meent dat de Belastingdienst dat aan moet kunnen, ook als er procedures gevoerd gaan worden. “En wie gaat er nu procederen tegen een nultarief op groenten en fruit?”

Campagnes om consumptie groenten en fruit te bevorderen

Idealiter zou iedereen per dag 250 gram groenten en 200 gram fruit eten. “Daar zijn we nog lang niet”, zei Janine Luten, directeur van GroentenFruit Huis. De gemiddelde consumptie zit nu op 153 gram groenten en 135 gram fruit, terwijl veel mensen menen al genoeg te doen. Zij ziet dat het moeilijk is om het gedrag te beïnvloeden van mensen die al denken het goed te doen. Verlaging van de btw kan daarbij helpen, vergezeld van campagnes om het eetgedrag te veranderen.