Bij NVWA praatte de ene directie niet met de andere

Het is trekken aan een dood paard. Dat gevoel moet officier van justitie Siebren Buist hebben gehad, toen hij halverwege de zomer besloot een eind te maken aan een strafrechtelijk onderzoek naar drie slachthuizen in het noorden. Reden voor zijn besluit was dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de vereiste processen-verbaal niet tijdig had afgerond en dat deze bovendien van onvoldoende kwaliteit waren.

Afgelopen vrijdag gaf landbouwminister Carola Schouten antwoord op schriftelijke vragen van de Partij voor de Dieren, VVD en D66 over de kwestie. Tegelijkertijd stuurde ze een feitenrapport van de NVWA naar de Kamer, waarin het verloop van het gestrande onderzoek wordt geschetst.

Lees ook: Samenwerking NVWA en justitie liep spaak bij slachthuisonderzoek

4 december 2017: begin van een haperende samenwerking

Op maandag 4 december 2017 stond in Leeuwarden een slachthuis uit Drachten voor de rechter vanwege het slachten van dieren die niet geschikt waren voor transport. Een van de dieren had een open wond aan een poot, die was verbonden met een stuk papier en ducttape. Officier van justitie Siebren Buist zei dat hij samen met de NVWA nader onderzoek zou laten doen naar andere slachterijen.

Dat was het begin van een haperende samenwerking tussen Buist en de inspecteurs van de NVWA. Aanvankelijk was nog sprake van goede moed, maar allengs bleek dat het onderzoek meer werk omvatte dan inspecteurs van de directie Handhaven van de NVWA hadden gedacht. Mogelijk hadden ze zich niet gehouden aan de aanvankelijke instructie van Buist om de focus van het onderzoek te richten op de slachterijen, en niet de hele keten daaraan voorafgaand (boer, transport, handel) mee te nemen.

Planning bij lange na niet gehaald

Officier van Justitie Buist vroeg in april vorig jaar hoe het stond met de beschikbare uren voor het onderzoek. Hij kreeg van de NVWA een planning, die uitkwam op het afronden van de onderzoeken in de week van 23 september 2019.

Dat werd bij lange na niet gehaald. Eind november 2019, bijna twee jaar nadat Buist het onderzoek in de rechtbank aankondigde, had hij overleg met inspecteurs van de NVWA. Hij stelde voor de drie processen-verbaal gefaseerd af te ronden in januari, februari en maart van dit jaar. Twee weken later vroeg de teamleider Dierenwelzijn van de NVWA om een maand uitstel. Maar ook dat haalde de NVWA niet. Het eerste proces-verbaal werd bij de officier van justitie ingediend op 1 april van dit jaar. Meer dan drie maand later dan aanvankelijk was gevraagd en een half jaar later dan de aanvankelijke planning.

De twee overige processen-verbaal volgden in mei. Het openbaar ministerie constateerde dat deze niet aan de eisen voldeden en besloot anderhalve maand later de onderzoeken stop te zetten.

Directies NVWA volgden eigen koers

Het feitenrelaas dat de NVWA op basis van eigen intern onderzoek opstelde, laat zien dat het zowel binnen de NVWA ontbreekt aan communicatie en afstemming, als tussen de NVWA en het Openbaar Ministerie.

Het relaas beschrijft dat twee directies van de NVWA (Keuren en Handhaven) gaandeweg een eigen koers volgden en moeilijk met elkaar communiceerden. Vanaf de keuring kwamen geen signalen over niet-naleving, en door de handhavers werd met een beroep op de vertrouwelijkheid van het onderzoek geen informatie verstrekt. Toen in een van de drie slachthuizen een zoeking werd uitgevoerd, werd daarover door een manager van de Directie Keuren zo gecommuniceerd, dat officier van justitie Buis daaruit concludeerde dat de manager afstand nam van het strafrechtelijk onderzoek.

De NVWA steekt inmiddels de hand diep in eigen boezem. Het is op bijna alle fronten tekortgeschoten. Minister Schouten belooft beterschap. “De maatschappij moet ervan kunnen uitgaan dat de NVWA vermoedens van misstanden grondig onderzoekt en optreedt als dat nodig is”, schrijft ze in een brief aan de Tweede Kamer. De NVWA zal intern en in gesprek met de officier van justitie haar leven beteren.