Oxfam zit supers achter de broek over mensenrechten

Oxfam Novib gaat supermarkten nauwgezet volgen of ze serieus werk maken van het verbeteren van mensenrechten bij hun leveranciers. De organisatie ter bestrijding van armoede vindt dat supermarkten als eerste stap de mensenrechtensituatie van hun producten met het hoogste risico op een rij moeten zetten, en ieder jaar een aantal daarvan dieper moeten onderzoeken.

Samenwerken met lokale organisaties

Hoe is het gesteld met vrouwenrechten? Worden kinderen ingezet voor de gewasverzorging of de oogst? Krijgen de arbeiders een fatsoenlijk loon? Kunnen de arbeiders zich verenigen in vakbonden zonder dat ze daarbij worden tegengewerkt? Daarna moeten supermarkten samenwerken met hun leveranciers om schending van mensenrechten tegen te gaan, zegt Anouk Franck, beleidsmedewerker bij Oxfam Novib. “Daarbij raden wij supermarkten sterk aan samen te werken met lokale organisaties die veel kennis hebben over mensenrechten, zoals vakbonden en vrouwenrechtenorganisaties.”

Slecht gesteld met mensenrechten

Oxfam publiceerde vorige week een rapport over supermarkten in de VS en Europa. De organisatie concludeert dat het nog steeds slecht gesteld is met de mensenrechten bij veel leveranciers aan supermarkten. Dat geldt bijvoorbeeld voor producenten van koffie, rijst, thee, wijn en zeevruchten zoals garnalen. Vooral vrouwelijke arbeiders in deze toeleveringsketens staan bloot aan systematische uitbuiting, stelt Oxfam.

Jumbo en Lidl

Supermarktketen Jumbo meldde vorige week meer werk te gaan maken van vrouwenrechten. Deze week maakte supermarktketen Lidl bekend dat ook te gaan doen. Oxfam is in gesprek met nog een aantal supermarkten, zegt Franck. “De stappen van Jumbo en Lidl zetten druk op andere supermarkten om ook actie te ondernemen. Het argument van Ahold Delhaize dat de voedingsketen zo lang is met heel veel verschillende bedrijven is te simpel. De richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en die van de Verenigde Naties op het gebied van mensenrechten en bedrijven stellen dat bedrijven een verantwoordelijkheid hebben om mensrechten te respecteren. De grootste Nederlandse supermarkten, behalve Plus, hebben de VN Women’s Empowerment Principles getekend over gelijke rechten voor mannen en vrouwen, waarmee ze het belang van gelijke rechten erkennen.”

‘Audits bieden onvoldoende waarborg’

Supermarkten stellen dat hun leveranciers zijn gecertificeerd op onder andere mensenrechten met jaarlijkse audits om na te gaan of verplichtingen worden nagekomen. Franck stelt dat audits onvoldoende waarborg bieden. “Audits geven de indruk dat de verantwoordelijkheid van het bedrijf gedelegeerd kan worden, maar dat is een illusie. De bezoeken worden te vaak van tevoren aangekondigd. De inspecteurs kunnen niet zomaar met iedereen vrijuit praten. Op sommige plekken is het überhaupt not done dat een vrouwelijke arbeidster met een mannelijke inspecteur praat. Laat staan dat zij open zou kunnen zijn over haar persoonlijke situatie.”

Tot 50% van de prijs naar supermarkten

Eerder onderzoek van Oxfam uit 2018 laat volgens Franck zien dat meer dan 30% van de uiteindelijke prijs van ons eten naar de supermarkten gaat, en voor sommige producten kan dat oplopen tot bijna 50%. “Terwijl boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden het met rond de 13% moeten doen en soms veel minder. Als je zo’n groot stuk van de waarde pakt, heb je ook een grote verantwoordelijkheid. Supermarkten kunnen er ook voor kiezen om meer van hun verdiensten te besteden aan het verbeteren van de situatie in hun toeleveringsketens.”

Oxfam tevreden met eerste stappen

Oxfam is tevreden over de stappen die Jumbo en Lidl hebben gezet. Franck: “Deze supermarkten erkennen dat ze meer moeten doen. Maar het is een eerste stap. Wij blijven controleren of ze waarmaken wat ze beloven. En we blijven druk zetten op andere supermarkten om hun voorbeeld te volgen.”